Eldfimt ástand hjá RÚV – stofnun í tilvistarkreppu

Óhætt er að fullyrða að mjög eldfimt ástand sé hjá Ríkisútvarpinu í kjölfar þess að Markús Örn Antonsson útvarpsstjóri, tilkynnti á miðvikudag um ráðningu Auðuns Georgs Ólafssonar í starf fréttastjóra Útvarpsins. Í gær samþykktu 93% starfsmanna Ríkisútvarpsins tillögu þess efnis að útvarpsstjóri ætti að draga ráðningu Auðuns formlega til baka. Áður hafði félag fréttamanna hjá Ríkisútvarpinu samþykkt að lýsa yfir vantrausti á Markús Örn og ákvörðun hans.
Ljóst er því að allt logar stafna á milli hjá stofnuninni og mikill órói er þar vegna ráðningarferlisins og ákvörðunar útvarpsstjórans. Er vandséð hvernig muni geta gróið um heilt milli starfsmannanna og útvarpsstjóra að óbreyttu. Greinilegur trúnaðarbrestur hefur orðið milli starfsmanna og yfirstjórnar Ríkisútvarpsins.

Mjög er deilt um hæfni Auðuns Georgs í stöðuna og ekki allir á eitt sáttir um að hann hafi verið ráðinn til starfans. Á það er bent að hann hefur langt í frá mesta starfsreynslu umsækjenda á sviði fréttamennsku. Hann vann í nokkur ár hjá fréttastofu Stöðvar 2 og Bylgjunnar, en hefur annars unnið mest á sviði rekstrarmála. Greinilegt er að sú reynsla er metin mun frekar en störf að fjölmiðlamálum, sem fyrirfram mætti búast við að yrði aðalhluti starfs nýs fréttastjóra. Það er vissulega undarlegt að fagleg reynsla hafi ekki meira að segja við lokaákvörðun.
Vera má að forysta Ríkisútvarpsins leggi aðra staðla til hliðsjónar við val á yfirmönnum fréttasviðsins og deilda innan þess en áður hafi verið. Vissulega er Auðun Georg mjög hæfur maður og hefur margt sér til ágætis en við blasir að margir hafa mun meiri starfsreynslu að fréttamennsku en hann.

Það er mitt mat, og þetta segi ég sem áhorfandi að fjölmiðlum á daglegum basis, að fréttastjóri sé faglegur stjórnandi fréttamennsku en ekki baunateljari, eins og mögulega má orða það. Í mínum huga hefur alltaf skipt mestu að fréttastjóri á ríkisfjölmiðlunum hafi að baki langan feril að fréttamennsku og helst þá ef mögulegt er stjórnunarreynslu á slíku sviði. Hvað varðar þann þátt er vandséð hvort nýr fréttastjóri hafi verið hæfastur. Hvað varðar stöðu nýs fréttastjóra er ljóst að hún er mjög veik og vandséð hvernig hann geti tekið við valdataumunum þar með krafti og orðið sá sterki fréttastjóri sem fréttastofan þarf á að halda til að halda stöðu sinni sem sú fréttastofa sem flestir landsmenn treysta á. Innri átök hjá RÚV staðfesta að staðan er því að öllu leyti mjög veikluleg og erfið. Vonandi er að innri ágreiningur starfsmanna og yfirmanna leysist með einhverjum farsælum hætti bráðlega.

Annars blasir við að mörgu leyti að Ríkisútvarpið er í tilvistarkreppu og erfiðleikar blasa við stofnuninni, sem verður 75 ára á þessu ári. Á þessum tímamótum þar blasir við að breyta þarf til í innra kerfi Ríkisútvarpsins. Var að mínu mati alveg sláandi að lesa Morgunblaðið um helgina og fara þar yfir fréttaskýringu um málefni RÚV. Hún sannaði svo ekki varð um villst að Ríkisútvarpið er á algjörum villigötum og taka verður rekstur þess til algjörrar endurskoðunar. Það hefur verið vitað til fjölda ára að rekstur Ríkisútvarpsins er glórulaus með öllu og að rekstrarform fyrirtækisins getur ekki gengið til lengdar. Þetta var endanlega staðfest að mínu mati með rekstrartölum sem komu fram í umfjöllun Moggans. Í stuttu máli sagt kemur þar fram að Ríkisútvarpið var síðast rekið með tekjuafgangi á árinu 1997 en frá því ári hafi samanlagður taprekstur verið þar og nemi ríflega 1400 milljónum króna. Í umfjöllun blaðsins kemur ennfremur fram að á undanförnum áratug, eða frá árinu 1995, hafi eigið fé stofnunarinnar farið úr 2,5 milljörðum króna niður í núllið.

Er ekki hægt lengur að fljóta sofandi að feigðarósi er kemur að málefnum RÚV.
Taka verður hlutina til endurskoðunar og stokka allhressilega upp. Til fjölda ára hefur verið reynt innan stjórnarflokkanna að landa þessu máli og knýja í gegn þær breytingar sem allir sjá að gera þarf. Eins og staðan er nú orðin sjá allir að þessar breytingar verða að eiga sér stað á næstu árum, það verður ekki umflúið. Í vikunni voru kynnt nokkur atriði í væntanlegu frumvarpi Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur menntamálaráðherra, sem er í vinnslu. Hefur þetta ekki verið kynnt endanlega en nokkur atriði hafa komið fram. Er gert ráð fyrir að Ríkisútvarpinu verði breytt í sameignarfélag. Þannig getur Ríkisútvarpið að mörgu leyti starfað sem hlutafélag. Þessi staða mála er þó skýrt merki þess að ekki standi til að einkavæða Ríkisútvarpið, sem mér þykja mjög slæm tíðindi. Það hefur verið skoðun mín til fjölda ára að ríkið eigi ekki að vera á fjölmiðlamarkaði eða eigi allavega að draga sig meira út úr honum. Eins og fram hefur komið verða afnotagjöldin lögð niður og er áætlað að nefskattur komi til sögunnar í staðinn.

Ein mikilvæg breyting sem blasir við er að til sögunnar mun koma rekstrarstjórn í stað pólitísks útvarpsráðs. Markmiðið með breytingunni er að gera slíka rekstrarstjórn ábyrga fyrir stefnumótun fyrirtækisins og ekki síður fjárreiðum þess. Mun samkvæmt tillögunum verða bundinn endi á það að slík rekstrarstjórn vinni í dagskrármálum beint og ráðningu starfsmanna eins og nú er gert. Seinustu tvo áratugi, eða frá setningu útvarpslaga 1985 sem breyttu landslagi ljósvakamiðla, hefur útvarpsráð haft það hlutverk að fara yfir umsóknir í stöður hjá fyrirtækinu og hefur yfir dagskrármálum að segja. Sú skipan mála mun loks heyra sögunni til. Það sem helst stendur eftir í látum seinustu daga innan Ríkisútvarpsins er að útvarpsráð er barn síns tíma. Sú skipan mála sem það er byggt á og eðli þess við að fara yfir umsóknir og meta þær er fyrir löngu gengin sér til húðar. Það getur ekki gengið lengur að pólitískt skipað ráð með slíkt hlutverk sé þar til og fari yfir starfsumsóknir þar og meti beint. Þetta blasir við öllum eftir læti seinustu daga, tel ég að átökin innan RÚV seinustu daga hafi verið kornið sem fyllti gjörsamlega mælinn í þessum efnum.

Mín viðbrögð á þessar tillögur, sem birtar hafa verið í fjölmiðlum og virðast hluti af væntanlegu frumvarpi menntamálaráðherra, eru þær að ég harma að menn stígi ekki skrefið til fulls og geri Ríkisútvarpið að hlutafélagi. Þessar tillögur eru hænufet í átt að þeim grunnbreytingum sem ég tel rökréttastar. Er slæmt að ekki hafi náðst samstaða um að ganga lengra. Uppstokkun mála hvað varðar útvarpsráð er sjálfsögð og eðlileg og ætti að hafa náðst í gegn fyrir lifandis löngu. Ekki líst mér á hugmyndir um nefskatt. Það er döpur útkoma og ekki spennandi, að neinu leyti. Í mínum huga verða tillögurnar að ganga lengra. Það sem nú liggur fyrir ber allan brag málamiðlana ólíkra stefna og skoðana. Það er því ljóst að ég vil taka meira af skarið og ganga lengra. Það er nauðsynlegt eigi að taka málin verulega fyrir og vinna það af krafti. Það sem hér blasir við er ekki grundvöllur þeirra breytinga sem ég tala fyrir, nema að mjög takmörkuðu leyti. Hinsvegar er jákvætt að unnið sé í átt að einhverjum breytingum og náð samstöðu um að færa Ríkisútvarpið í einhverja aðra átt en verið hefur og taka þar stöðuna í gegn að vissu leyti. Ætla ég ekki að vanvirða þá vinnu sem átt hefur sér stað og fagna því að menn fari nokkur skref áfram.

Í pistlum mínum um málefni RÚV sem birst hafa víða seinustu ár hef ég vel kynnt afstöðu mína til Ríkisútvarpsins. Þeir sem hafa lesið þá hafa séð hvert hugur minn stefnir í þessum efnum. Ég vil ganga rösklega til verks og stokka upp RÚV í þá átt að ríkið verði ekki lengur þátttakandi í fjölmiðlarekstri. Ég vil að Ríkisútvarpið verði einkavætt. Á því leikur enginn vafi. Það er alveg rétt sem Pétur Blöndal sagði í umræðu á þingi í gær að á meðan ríkið rekur fjölmiðil verða pólitísk ítök þar inn að einhverju leyti. Þótti mér Pétur orða þetta vel. Við Pétur erum samherjar í þeim efnum að stokka verði málin upp með róttækum hætti. En fara verður þennan veg á þeim hraða sem rökréttast er hverju sinni. Í þessum efnum vil ég leggja það helst til grundvallar að menn nái samstöðu um breytingar sem geta fært stöðuna þó áfram og menn taki á innri vandamálum sem nú steðja að. Það er mikilvægt, það blasir við á allri stöðu mála og þeim óveðursskýjum sem hrannast upp yfir Efstaleitinu, bæði nú þessa dagana og eins seinustu ár að mörgu leyti.

Stefán Friðrik Stefánsson

Einhliða fræðsla um ESB

Í Morgunblaðinu þann 30. janúar sl. birtist grein eftir Kristján E. Guðmundsson, fyrrv. stjórnarmann í Evrópusamtökunum. Til umfjöllunar voru Evrópumálin og var Kristján afar ósáttur við gagnrýni Ingvars Gíslasonar, fyrrv. menntamálaráðherra, á bækling sem Fastanefnd Evrópusambandsins fyrir Ísland og Noreg gaf út á sínum tíma um sambandið og ætlað var að fræða börn á aldrinum 14-18 ára um það. Þótti Ingvari bæklingur þessi fela í sér einhliða upplýsingagjöf um sambandið, m.ö.o. áróður. Þetta vildi Kristján ekki samþykkja og fór þá ósmekklegu leið að ýja að samlíkingu Ingvars og annarra sjálfstæðissinna við þá sem staðið hafa að bókabrennum í gegnum sögna, þ.á.m. þýzka nasista og trúarofstækismenn.

Kristján sagði síðan að þeim hugsunarhætti skyti stundum upp kollinum hjá sjálfstæðissinnum að öll fræðsla um Evrópusambandið væri áróður. Nú er ég virkur þátttakandi í starfi sjálfstæðissinna hér á landi en hef þó aldrei heyrt slíku haldið fram og hef því ekki hugmynd um það hvað Kristján er að fara. Vitanlega er ekki öll fræðsla um sambandið áróður – það segir sig væntanlega sjálft – en þar með er ekki sagt að einhver hluti hennar sé það ekki. Sérstaklega er það spurning þegar sjálfur aðilinn sem fræðst er um stendur að gerð fræðsluefnisins. Og vart batnar það þegar um er að ræða vægast sagt umdeildan aðila eins og Evrópusambandið.

Ein pólitísk sýn
Stóra spurningin er nefnilega sú hvort Evrópusambandið sé heppilegasti aðilinn til að gefa út meint hlutlaust fræðsluefni um sig sjálft? Það er væntanlega það sem Ingvar Gíslason hefur átt við. Í grein hans, sem Kristján vitnar til, segir hann hvergi að allt fræðsluefni um sambandið sé áróður. Þarna er ljóslega aðeins um ómaklega tilraun Kristjáns að ræða til að gera Ingvari upp skoðanir og mála hlutina í einhverjum dökkum litum hans eigin skoðunum til framdráttar. Slík vinnubrögð dæma sig auðvitað sjálf og þann sem þau viðhefur.

Samhliða útgáfu áðurnefnds bæklings var annars komið á fót sérstakri vefsíðu um sama efni. Benti Kristján á þá síðu í grein sinni og sagði þar engan áróður að finna. Þegar málið er hins vegar kannað kemur í ljós að umfjöllunin um Evrópusambandið þar er vægast sagt einhliða. Gagnrýni á þróun Evrópusambandsins hingað til, eða hvert það stefnir, er víðsfjarri. Hins vegar gengur umfjöllunin öll meira eða minna út á að réttlæta og fegra tilvist sambandsins og þróun þess. Það er alveg ljóst fyrir þá, sem eitthvað þekkja til Evrópumálanna, að á þessari síðu fær aðeins ein pólitísk sýn á Evrópusambandið að njóta sín.

Áróður og ekkert annað
Nú veit ég ekki hvað Kristján hefur alizt upp við en í minni heimasveit voru slíkar einhliða umfjallanir um hápólitísk álitamál kallaðar áróður og ekkert annað. Þennan einhliða áróður skilst mér að íslenzkir Evrópusambandssinnar vilji síðan að börnum og unglingum hér á landi sé innprentaður í gegnum skólakerfið. Og fyrst Kristján minntist á trúarofstækismenn og þýzka nasista í grein sinni þá er kannski ekki úr vegi að spyrja að því hverjir hafi í gegnum tíðina verið iðnastir við að nota skólakerfið til að hamra á einhliða pólitískum áróðri? Án þess að ég sé með því að gera neina samlíkingu að öðru leyti.

Hjörtur J. Guðmundsson

Mánudagspósturinn 7. mars 2005

Siv Friðleifsdóttir gagnrýndi Davíð Oddsson, utanríkisráðherra, á Alþingi í vikunni fyrir að hafa látið þau orð falla í samtölum við fjölmiðla að hann gæti ekki séð að neitt nýtt hefði gerzt í Evrópumálunum hér á landi í kjölfar ályktunar flokksþings Framsóknarflokksins fyrir rúmri viku síðan.
Ekki væri hægt að sjá á texta ályktunarinnar að stefna flokksins hefði nokkuð breyzt þrátt fyrir yfirlýsingar Halldórs Ásgrímssonar, forsætisráðherra, um að ályktunin markaði tímamót. Gagnrýndi Siv Davíð fyrir að líta málið öðrum augum en Halldór og talaði um að nýjan tón á stjórnarheimilinu vegna ummæla Davíðs um málið.

Eins og áður segir hefur Halldór Ásgrímsson talað talsvert um meint tímamót vegna ályktunar flokksþings Framsóknarflokksins í Evrópumálum. Hann hefur þó verið eins og hrópandinn í eyðimörkinni í þeim efnum þar sem þeir eru fáir sem tekið hafa undir skilning hans á efni ályktunarinnar. Þetta er auðvitað ekki skrítið ef menn kynna sér ályktunina, aðdraganda þess að hún var samþykkt á flokksþinginu og ekki sízt ályktun flokksþings framsóknarmanna í Evrópumálum árið 2003 sem er svo að segja alveg eins en gengur þó nokkuð lengra ef eitthvað er.

En aftur að ummælum Sivjar. Manni kom nú þetta upphlaup hennar mjög á óvart vægast sagt enda erfitt að sjá tilefnið fyrir því (sumir hafa reyndar sagt að Siv hafi aðeins verið gerð út af Halldóri sem ekki hafi lagt í að segja þetta sjálfur). Davíð var inntur svara í fjölmiðlum við því hvort hann væri sammála túlkun Halldóri á ályktun flokksþings framsóknarmanna. Davíð sagði bara sína skoðun, hann gæti ekki séð að nein breyting hefði átt sér stað svo framarlega sem hann væri læs. Hvað átti hann að segja? Svara gegn eigin sannfæringu? Eða bara segjast ekki geta tjáð sig um málið? Hvaða viðkvæmni er þetta í Siv? Vitanlega sagði hann bara sína skoðun.

Og talandi um nýjan tón á stjórnarheimilinu. Ef slíkur tónn er til staðar í þessum efnum er hann ekki kominn frá Davíð. Svo mikið er víst. Ummæli hans voru í fullu samræmi við stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna en í því sambandi eru ummæli Halldórs í bezta falli á gráu svæði. Samt datt Davíð ekki í hug að vera með eitthvað upphlaup vegna þess heldur lét sér nægja að segja bara sína skoðun þegar eftir því var leitað.

---

Greint var frá því á Mbl.is í gær að Ríkisútvarpið hafi síðast verið rekið með tekjuafgangi árið 1997 en síðan þá hafi samanlagður taprekstur numið ríflega 1400 milljónum króna. Kom einnig fram að á undanförnum áratug hafi eigið fé stofnunarinnar farið úr 2,5 milljörðum króna niður í nánast ekki neitt. Eigið fé stofnunarinnar 80 milljónir í árslok 2003, en talið er að það hafi nær horfið á síðasta ári.

Rekstrarhalli Ríkisútvarpsins á síðasta ári nam um 100 milljónum króna samkvæmt bráðabirgðaniðurstöðum efnahagsreiknings.
Fjárhagsáætlanir þessa árs gera ráð fyrir hallalausum rekstri en stjórnendur stofnunarinnar eru svartsýnir á að það takist nema þeim verði heimilað að hækka afnotagjöldin um 7%. Fram á það var farið í nóvember sl., en gjöldin hækkuðu um sama hlutfall í fyrravor.

Maður veit eiginlega ekki hvað segja á við svona fréttum þó þetta komi í sjálfu sér ekki svo á óvart. Hvurslags fjármálastjórn er hjá Ríkisútvarpinu?
Er peningum hreinlega sturtað niður í klósettið þar á bæ?
Og svo er eina lausn manna að hækka í sífellu álögur á almenning til að standa straum af endalausum hallarekstri. Þetta minnir óhugnanlega á stjórnunaraðferðir R-listans hér í Reykjavíkurborg.

Það er löngu tímabært, og rúmlega það, að allur rekstur Ríkisútvarpsins verði tekinn til gagngerrar endurskoðunar og að fram fari upplýst og opin umræða um það hver framtíð stofnunarinnar eigi að vera. Er sjálfsagt að þar séu skoðaðar allar hliðar málsins og þ.á.m. hvort ekki sé rétt að einkavæða Ríkisútvarpið að hluta eða í heild.

---

Björgvin G. Sigurðsson, þingmaður Samfylkingarinnar, sagði á Alþingi í vikunni að Íslendingar ættu að stefna að Evrópuaðild. Það er nefnilega það.
Mín spurning er þessi: Hvenær hætti Ísland að vera hluti að Evrópu?

---

Vil að lokum fagna þeirri vinnu sem hafin er í því skyni að endurnýja skipa- og flugvélakost Landhelgisgæzlunnar. Um er að ræða löngu tímabært og þarft verk.

Hjörtur J. Guðmundsson

Verkalýðshömlur og gamaldags hugarfar

Þjóðfélagið er sífellt að þróast í frjálslyndisátt og sífellt eru menn að skilja við og líta frá gömlum hlutum. Einn af þeim hlutum sem er á undanhaldi (sem betur fer) eru stórir verkalýðssamningar og miðstýrðar ákvarðanir fyrir stóran hóp manna. Við skulum taka nokkur dæmi um afturhaldsstefnu verkalýðsforingja.

Aðför að kennurum?
Nýlega var tilkynnt að tíu kennarar í skóla Ísaks Jónssonar ætluðu að gera sérsamning við stjórn skólans um sín kjör. Það er ekkert óeðlilegt við það að menn vilji semja beint við sína yfirmenn, sérstaklega ef samið er um hærri laun en kjarasamningar gera ráð fyrir.
Fyrirfram hefði maður haldið að Kennarasamband Íslands (KÍ) myndi fagna því að kennarar væru þarna að fá hærri laun en almennur ,,taxti” kennara gerði ráð fyrir. Nei, svo var nú ekki. Eiríkur Jónsson, formaður KÍ, segir samninginn vera aðför að kennarastarfinu og í framhaldi af því hótar sambandið að kæra samninginn. Það er hvorki meira né minna, bara aðför að kennarastarfinu. Það má s.s. ekki skv. formanni KÍ borga einum kennara hærri laun en öðrum. Hann vill ekki að skólar eða öllu heldur stjórnendur skólanna semji e.t.v. beint við sína starfsmenn (kennarana). Nei, það skulu gilda sömu lög og reglur um alla kennara og ekki orð um það meir.

Nú er það reyndar þannig að um 90% kennara hafa hlotið sömu eða allavega svipaða menntun og flest allir fengið þá menntun á sama stað. Þeir vinna flestir við svipaðar aðstæður og eiga mjög margt sameiginlegt sem stétt. Gott og vel. En það þýðir samt ekki að þeir ,,megi ekki” fá mismunandi laun eftir dugnaði, getu, hæfni, skilvirkni og svo frv.
Þetta var einmitt ástæðan fyrir því að illa gekk að semja við KÍ hér fyrir áramót. (Reyndar er það nú þannig að kennarar fá aðeins hærri laun eftir starfsaldri. En það er allt eftir fyrirfram settum römmum sem settir eru upp af KÍ). Það er hvorki hægt né er það sanngjarnt að samið sé fyrir tæplega 5 þúsund manns sömu kjör. Það er auðvitað út í hött. En þetta vill KÍ samt sem áður. Og það er ekki nóg með að bara KÍ vilji slíka samninga. Þeir hafa ASÍ og fleiri verkalýðsfélög á bakvið sig.

Þá er ekki ósanngjarnt að spyrja hvort að sömu verkalýðsfélög vilji að allir vörubílstjórar á landinu séu með sömu laun? Þeir eru allir búnir að fara í gegnum sama námið (meiraprófið) og vinna flest allir við sömu aðstæður. Eiga allir málarar í landinu að hafa sömu laun? Ef að málarameistari ræður til sín málara og vill borga honum hærri laun en gengur og gerist af því að honum finnst hann góður í sínu fagi, á þá að kæra málarameistarann? Væri samningur hans við málarann ,,aðför að málarastarfinu”? Málarar eru menntaðir menn og eiga auðvitað að fá laun í samræmi við það. Þeir fóru líka í gegnum nám til að læra sitt fag. (Sama á við um aðrar iðnstéttir)

Löglegir sjómenn
Annað dæmi svipað þessu er samningur útgerðarfélagsins Brims við starfsmenn sína. Þar var gengið framhjá verkalýðsfélaginu og samið beint á milli útgerðarinnar og sjómannanna. Nokkrum dögum síðar mættu forsvarsmenn verkalýðsfélaganna á svæðið og reyndu að stöðva löndun úr skipi Brims. Þeir notuðu svipaða frasa og Eiríkur og sögðu að þetta væri ólöglegt og aðför að sjómanannastarfinu. Þeir höfðu svo sem engin fleiri rök fyrir í því önnur en þau að þeir hefðu ekki komið nálægt samningnum. Fljótlega voru þeir leiddir með skottið á milli lappanna inn í næsta lögreglubíl enda var vera þeirra á bryggjunni og stöðvun á vinnu annarra manna það eina sem var ólöglegt. Þeir gengu lengra en KÍ og kærðu samninginn. Samningurinn var hinsvegar löglegur og verkalýðshreyfingin hafði ekki erindi sem erfiði.

Það er ótrúlegt að verkalýðsforingjar skuli ætla að stjórna hluta fólki í nafni félagshyggjunnar. Flestir eru þetta menn með tæplega milljón á mánuði sem ætla að taka sér það vald að semja um lág laun fyrir alla aðra. Er ekki eðlilegra að hver og einn semji við sína yfirmenn um laun. Jú ef að einhverjir telja sig þurfa að semja saman þá gera þeir það bara sín á milli. Ef að maður rekur fyrirtæki með 20 starfsmönnum þá er það auðvitað hans mál að semja við sína starfsmenn. Það er svo starfsmannanna að ákveða hvort að þeir vilji semja einn og sér eða sem hópur. Ef þeir semja sem hópur eru þeir auðvitað að binda hvorn annan í ákveðna fjötra. En það er kannski það sem þeir vilja og þá er það þeirra mál. En þegar utanaðkomandi aðili kemur og ákveður hvernig og um hvað þeir semja þá erum við komin á hála braut.

VR og leigubílstjórar
Ég hef áður fjallað um viðbrögð formanns VR við því þegar dómsmálaráðherra lagði fram frumvarp um að rýmka um opnunartíma verslana á hátíðisdögum. Formaður VR kvartaði undan því að VR hefði ekki verið haft með í ráðum. Ég ætlað s.s. ekkert að fara út í það aftur en þetta lýsir samt gamaldags hugsunarhætti verkalýðsfélaga. (reyndar hefur VR verið hvað duglegast að færa sig í átt til nútímans). Þarna var ekki verið að skylda búðir til að hafa opið á hátíðisdögum og hvað þá starfsfólkið til að vinna heldur var verið að aflétta banni um að hafa opið á tilteknum dögum. Þar sem síðan verslunarmanna og starfsfólks þeirra að semja um vinnuskyldu og þ.h. Þegar fyrirtæki er opið allan ársins hring ræður fólk sig þangað í vinnu vitandi það. Þetta þarf ekki að vera flókið.

Og nýjasta dæmið. Gamaldags verkalýðs og félagshyggju hugsun er ekki bara bundið við ríku verkalýðsforingjana. Samgönguráðherra hefur rýmkað reglur um akstur leigubifreiða milli Keflavíkur og Reykjavíkur. Þetta þýðir að leigubílstjórar frá Reykjavík mega nú taka farþega úr Leifsstöð eða Keflavík til Reykjavíkur eftir að hafa skilað af sér farþega þar og sömuleiðis mega leigubílstjórar frá Keflavík nú taka farþega til baka frá Reykjavík þegar þeir hafa skutlað farþegum þangað fyrir. Fyrirfram hefði maður gert ráð fyrir því að leigubílstjórar hefðu fagnað þessari rýmkun á vinnusvæði þeirra. Nei, ekki aldeilis. Í Morgunblaðinu í gær (3. mars) er leitað eftir viðbrögðum leigubílstjóra við þessu.

Við skulum hafa eitt í huga. Samgönguráðherra var ekki að skylda menn til að keyra á ákveðnum svæðum heldur var hann (líkt og dómsmálaráðherra í dæminu hér á undan) að rýmka úreltar reglur. Það er ekki hlutverk ríkisins að ákveða hvar leigubílstjórar mega vinna vinnuna sína. Ef að maður vill keyra leigubíl á hann að geta gert það hvar og hvenær sem er. Það er síðan leigubílstjóranna að setja upp rétt og sanngjarnt gjald og þeirra að ákveða hvar þeir vilja keyra og hvenær. Haft er eftir leigubílstjórum í MBL í gær að sumir ,,nenni ekki” að keyra farþega til Keflavíkur á morgnana og bíða síðan í langri röð í Leifsstöð eftir að fá næsta túr. Þeir komi þá bara til með að keyra tómir til Reykjavíkur aftur. Gott og vel. Það er þá þeirra mál. Þeir verða auðvitað að meta það eftir aðstæðum. En þeim er allavega ekki bannað lengur að taka farþega frá Leifsstöð.
Haft er eftir öðrum að leigubílstjórar í Keflavík muni færa sig í ,,harkið” í Reykjavík og það verði engir leigubílstjórar eftir í Keflavík. Þetta er auðvitað rangt. Ef það er markaður fyrir leigubílstjóra í Keflavík mun einhver sinna því.

Menn þurfa að læra að haga seglum eftir vindi. Það þýðir ekki að skammast út í ráðherrann fyrir að rýmka reglurnar þó svo að það komi einstaka aðila illa.

Gísli Freyr Valdórsson

Nýtum tímann!

Sem kunnugt er hefur mikið starf verið unnið á undanförnum árum við að færa eignarhald og rekstur fyrirtækja í hendur einkaaðila með einkavæðingu þeirra. Því ber að fagna enda eru nú flestir orðnir þeirrar skoðunar að alla jafna eigi opinberir aðilar ekki að standa í samkeppnisrekstri við einkaaðlila og einkarekstur sé í flestum tilfellum heppilegasta rekstrarformið.

Fyrirtæki í eigu ríkisins
Mikið verk er þó enn óunnið hvað þetta varðar eins og glögglega kom í ljós í svari fjármálaráðherra við fyrirspurn Sigurðar Kára Kristjánssonar á Alþingi. Þar kom í ljós að ríkið og stofnanir þess eiga eignarhluti í u.þ.b. 200 hlutafélögum og einkahlutafélögum víðs vegar um landið. Í flestum tilvikum er vandséð að rétt sé að ríkið eigi þessa hluti. Stefán Friðrik Stefánsson hefur þegar gert þessum lista góð skil hér á síðunni í nýlegri grein. Því er óþarft að tíunda nánar það sem þar kemur fram, en engu að síður rétt að hnykkja á málinu þar sem um brýnt hagsmunamál er að ræða fyrir allan almenning að ríkið dragi sig í meira mæli út úr atvinnurekstri.

Einkavæðing síðustu ára
Á síðustu árum hafa allmörg fyrirtæki verið færð úr eigu ríkisins í hendur einkaaðila. Ánægjuleg dæmi um vel heppnaða einkavæðingu eru sala ríkisbankanna, fyrst Fjárfestingabanka atvinnulífsins og svo Landsbankans og Búnaðarbankans. Ávinningurinn hefur skilað sér til alls þorra almennings þar sem aukin samkeppni hefur skapast og bankarnir farið að kappkosta að bjóða betri kjör. Í því sambandi má nefna lækkaða vexti á lánum til íbúðakaupa, þar sem bankarnir tóku nýverið að undirbjóða Íbúðalánsjóð – nokkuð sem ekki var í spilunum fyrir fáeinum misserum síðan. Eigendur bankanna hafa hagrætt í rekstrinum þannig að þrátt fyrir að kjör neytenda séu nokkru betri en áður er hagnaður bankanna líka meiri, sem skilar sér í fjárfestingum til eflingar atvinnulífsins. Það er í raun ótrúlegt til þess að hugsa að aðeins eru fáein misseri síðan bankarnir voru að mestu reyrðir í klafa hins óheppilega ríkisrekstrar.

Af öðrum fyrirtækjum sem að fullu hafa verið færð í hendur einkaaðila frá árinu 1991 má nefna Ríkisskip, Jarðboranir, SR-Mjöl, Lyfjaverslun Íslands, Skýrr, Íslenska aðalverktaka og Áburðarverksmiðjuna.
Til stendur að selja Símann á næstu misserum og fagna ber viljayfirlýsingum Iðnaðarráðherra og Fjármálaráðherra þess efnis að Landsvirkjun verði breytt í hlutafélag á næstu árum. Það eykur líkur á sölu hennar fyrr en síðar, þó Vinstri grænir virðist ætla að þvælast fyrir því ferli á vettvangi borgarstjórnar.

Nýtum tímann
Umrædd þróun er einkum því að þakka að hér hefur setið fremur hægrisinnuð ríkisstjórn allt frá árinu 1991. Ekki er víst að svo verði um alla framtíð. Því er mikilvægt að tíminn sé vel nýttur til einkavæðingarinnar. Vinstri menn hafa engan sérstakan áhuga á einkavæðingu. Komist þeir til valda eru þeir því líklegir til að stöðva það ferli sem verið hefur undanfarin ár. Ólíklegra er þó að samstaða náist meðal þeirra um að snúa þróuninni við í verulegum atriðum, þó þeir kynnu að stöðva hana að sinni. Það er því ekki úr vegi, nú þegar kjörtímabilið er tæplega hálfnað, að þingmenn og ráðherrar setjist yfir áðurnefndan lista og geri gangskör að því að koma þessum málum í betra horf.

Þorsteinn Magnússon

Mánudagspósturinn 28. febrúar 2005

Reynt var að fá það í gegn á flokksþingi Framsóknarflokksins um og fyrir helgina að lýst væri yfir stuðningi við að stefnt yrði að því að hefja aðildarviðræðar við Evrópusambandið á þessu kjörtímabili eða því næsta. Einnig að vegna meintrar óljósrar framtíðar EES-samningsins og almennrar þróunar innan sambandsins væru líkur á að hagsmunum Íslands væri betur borgið innan þess. Fleira mætti og nefna sem stuðningsmenn aðildar að Evrópusambandið reyndu að fá í gegn en voru gerðir algerlega afturreka með. Andstaðan meðal flokksmanna við aðildarviðræður við Evrópusambandið mun hafa verið gríðarlega mikil og þar á meðal voru lykilmenn í flokknum.

Aðildarsinnar urðu að lokum að sætta sig við ályktun í þeim efnum sem er í raun hvorki fugl né fiskur. Felur endanleg útgáfa hennar í reynd óbreytt ástand í sér í öllu sem einhverju máli skiptir. Má segja að samkvæmt henni muni framsóknarmenn bara halda áfram að ræða þessi mál sín á milli og velta fyrir sér hugsanlegum markmiðum Íslendinga í hugsanlegum aðildarviðræðum við Evrópusambandið einhvern tímann í framtíðinni. Málið verði svo tekið aftur upp á næsta flokksþingi Framsóknarflokksins eftir tvö ár. M.ö.o. „status quo“. Aðildarviðræður við Evrópusambandið eru eftir sem áður ekki á dagskrá hér á landi og alls ekki aðild sem slík.

Þó má auðvitað búast við því að íslenzkir Evrópusambandssinnar reyni að halda einhverjum haus eftir þessa útreið og gera einhverjar tilraunir til að túlka niðurstöðu flokksþings framsóknarmanna sér í hag. Það leynir sér þó ekki hvernig leikar fóru og sér í lagi ekki ef ályktunin sem samþykkt var að lokum er borin saman við fyrri tillögur að henni. Eða svo vitnað sé í frétt af málinu á Bylgjunni í gær sunnudag en þar sagði að stöðugur flótti hefði verið á meðal Evrópusambandssinna áflokksþinginu og að engu líkara væri en að þeir væru með sjö gíra aftur á bak eins og sagt hefði verið um ítalska herinn í síðari heimstyrjöldinni.

Niðurstaðan flokksþings Framsóknarflokksins um helgina er einfaldlega áfall fyrir íslenzka Evrópusambandssinna. Það sér hver maður. Uppskera þeirra er einfaldlega andspyrnu rýr ef einhver, þá ekki sízt miðað við það hvað lagt var af stað með í upphafi.

---

Frá því var greint í brezka viðskiptablaðinu The Business á dögunum að stórfyrirtæki með aðsetur í löndum Evrópusambandsins fjárfestu nú í auknum mæli fyrir utan sambandið. Þetta sýnir ný könnun sem gerð var af rannsóknarstofnuninni Goldman Sachs. Ástæðan er fyrst og fremst kæfandi reglugerðafargan innan Evrópusambandsins.

---

Og meira af Evrópusambandinu en mikill minnihluti spænskra kjósenda samþykkti fyrirhugaða stjórnarskrá sambandsins um þarsíðustu helgi. Þátttaka var þó afleit og tóku aðeins 42% Spánverja þátt í henniþrátt fyrir að spænsk stjórnvöld hafi reyntallt til að fá þá til að taka þátt – og styðja stjórnarskrána. Af þeim tiltölulega fáu sem sáu ástæðu til að taka þátt samþykkti mikill meirihluti stjórnarskrána sem engum kom á óvart enda eru sagt að engin þjóð sé eins Evrópusambandssinnuð og Spánverjar.Að öðru leyti skal bent á afar skemmtilega frásögn af þessu máli á Vefþjóðviljanum.

---

Að lokum má nefna að í fréttum Ríkisútvarpsinsí gær sunnudag var talað um að deilur hefðu orðið innan Framsóknarflokksins á flokksþinginu um helgina með vegna kristinna gilda Hvítasunnumanna. Þetta er auðvitað vægast sagt furðulegt orðalag. Ber að skilja það sem svo að fréttamaðurinn telji Hvítasunnumenn vera þá einu sem aðhyllast kristin gildi?

Hjörtur J. Guðmundsson

Ritstjórnarviðhorf - Leigubílar og textagerð

Samgönguráðherra hefur ákveðið að breyta reglum um sérleyfi leigubíla um akstur milli höfuðborgarsvæðisins og Reykjaness. Eins og komið hefur í ljós hafa leigubílstjórar frá Reykjavík ekki mátt taka farþega úr Leifsstöð eða Keflavík til Reykjavíkur eftir að hafa skilað af sér farþega þar og sömuleiðis hafa leigubílstjórar frá Keflavík ekki mátt taka farþega til baka frá Reykjavík þegar þeir hafa skutlað farþegum þangað fyrir.

Þetta er gott átak samgönguráðherrra. Það er gott að ríkið skuli vera að létta af boðum og bönnum. Það er auðvitað út í hött að setta hafi verið reglur um að akstur leigubílstjóra til að byrja með. En það má nú vel vera einhver góð og gild ástæða fyrir því. Það get ég ekki dæmt um. En þessi breyting var löngu tímabær. Eins og alltaf er einhverjir á móti þessu. Örfáir leigubílstjórar hafa látið í sér heyra vegna þessa. Þeir vilja meina að nú sé verið að ryðjast inn á ,,þeirra svæði."
Orðin dæma sig sjálf og gaman væri að vita hver hefði gefið þeim þetta ákveðna svæði þeirra.

Út í annað. Núna áðan (sunnudag) var ég að flétta á milli stöðva svona til að drepa tímann áður en leikur Liverpool og Chelsea byrjaði. Það er svo sem ekki frásögu færandi nema að því leytinu til að ég rakst á þátt um nokkra unga vísindamenn sem höfðu tekið sig til og hellt rauðri málningu yfir ísjaka og ætluðu sér svo að fylgjast með hreyfingum og hugsanlegur ferðalagi jakans. Þetta fannst þeim spennandi og rosalega gaman. Gott og vel.

Í lok þáttarins er haft eftir einum af ungu mönnunum (sem var danskur) ,,Det er bedre en Sex!" og átti hann þá væntanlega við spenninginn að klífa upp á ísjakann og hella yfir hann málningu.

Nema hvað. Þetta var á íslenskri stöð og því skylt að þýða allt erlent tungumál. Það var ekkert verið að skafa af hlutunum heldur var setningin þýdd á þennan hátt, ,,þetta er sko betra en að ríða!" (ath. ekki mín eigin orð)

Og hvaða sjónvarpsstöð ætli þetta hafi verið. Popp-Tívi? Nei. Skjár Einn? Nei. Stöð 2? Nei. Nei þetta var sko RÚV kl. 15 á sunnudagseftirmiðdegi, menningarstólpur Íslands. Það er gott að hin ríkisrekna sjónvarpsstöð skuli gæta þess að allir fái eitthvað við sitt hæfi og haldin sé verndarhendi um menninguna. Að sama skapi er auðvitað nauðsynlegt að þýða alla hluti. Já já.

Velunnarar RÚV hafa einmitt haft þau orð uppi að ef RÚV sinnir ekki skyldu sinni um þýðingar á erlendu tungumáli og sjái einnig til þess að menninginareftirspurninni sé fullnægt, þá geri það enginn.

Gisli Freyr

Breytingar á Landsvirkjun – púnkteraður R-listi

Í síðustu viku undirrituðu Geir H. Haarde fjármálaráðherra, Valgerður Sverrisdóttir iðnaðarráðherra, Kristján Þór Júlíusson bæjarstjóri á Akureyri, og Steinunn Valdís Óskarsdóttir borgarstjóri í Reykjavík, viljayfirlýsingu þess efnis að íslenska ríkið muni formlega leysa til sín eignarhluta sveitarfélaganna í Landsvirkjun og fyrirtækið hlutafélagavætt í kjölfarið á komandi árum.

Um er að ræða mikil tímamót í sögu Landsvirkjunar og mikla uppstokkun á fyrirtækinu sem ber að fagna mjög, er það hárrétt skref að sveitarfélögin víki úr fyrirtækinu. Svo virðist vera sem að iðnaðarráðherra og borgarstjórinn í Reykjavík hafi skrifað undir þessa yfirlýsingu án þess að kanna til fulls bakland sitt í öllu málinu. Er ekki hægt að sjá betur en að algjört ósætti sé nú komið upp bæði innan Framsóknarflokksins og R-listans með málið og stöðu þess. Ef marka má yfirlýsingar nokkurra þingmanna Framsóknar og borgarfulltrúa VG innan R-listans er engin samstaða um yfirlýsingar ráðherra og borgarstjóra í málinu.

Eins og kannski mátti búast við ætla vinstri grænir sér að gera allt til að stöðva málið, ef marka má yfirlýsingar formanns flokksins í þingumræðu í vikunni. Það blasir við að meirihlutaaflið í borgarstjórn er tvístraður í afstöðu sinni. Er ljóst að meirihluti er í borgarstjórn við þessar tillögur, en það er þverpólitískur meirihluti. Þingflokkur VG sá ástæðu til að tjá sig sérstaklega um málið fyrir tæpri viku. Ef marka má þær yfirlýsingar er mótmælt af hálfu flokksins mjög kröftuglega öllum áformum um frekari markaðs- og einkavæðingu almannaþjónustu á sviði orkuframleiðslu og orkudreifingar. Það örlar því eins og jafnan áður á gömlum kommatóni í þessu spileríi vinstri grænna. Þeir sem fylgst hafa með vinstri grænum í orkumálaumræðu kippa sér varla mjög upp við þessa stöðu mála, enda muna flestir hvernig flokkurinn hefur talað þegar jafnan er vikið talinu að hlutafélagavæðingu orkufyrirtækja. Við hér á Akureyri þekkjum þetta vel frá þeim tímapunkti er Norðurorka var gerð að hlutafélagi fyrir þrem árum.

Nú ber svo hinsvegar við að forysta VG í þinginu og borgarstjórn er ekki samhljóma forystu VG í bæjarstjórn Akureyrar. Það er afar merkilegt að á sama tíma og Steingrímur J. Sigfússon hækkar raustina í þinginu gegn hugmyndum um breytingar á Landsvirkjun, og talar með svartagallstóni af gömlum stíl, lýsa Valgerður Bjarnadóttir bæjarfulltrúi vinstri grænna, hér í bæ, og Jón Erlendsson varabæjarfulltrúi, sem starfar nú sem bæjarfulltrúi í fjarveru Valgerðar, yfir stuðningi sínum við þessar breytingar. En allt annað blasir við á vettvangi VG í borgarstjórn, þar sem borgarfulltrúinn Björk Vilhelmsdóttir, Katrín Jakobsdóttir, sem situr í borgarstjórn í fjarveru Árna Þórs Sigurðssonar og VG sem heild í borginni tjá andstöðu sína við ætlaðar breytingar. Við blasir því að óbreyttu að afar ólíklegt sé að það gerist eitthvað í þessum málum fyrr en eftir borgarstjórnarkosningarnar á næsta ári. Hefur formaður vinstri grænna og borgarfulltrúar flokksins enda talað með þeim hætti að allt skuli gera til að hindra þessa niðurstöðu mála.

Það stefnir því margt í að vinstri grænir ætli að setja R-listann í gíslingu í þessu máli og hindra framgang þess. R-listinn er auðvitað eins og allir vita margbrotinn og þetta mál ekki hið fyrsta eða eina á kjörtímabilinu sem staðfestir hversu R-listinn er tvístraður. Nægir mörgum að sjá allar borgarstjóraráðningarnar sem hafa sýnt hversu mjög þetta valdabandalag vinstri manna lafir saman með öllum áföllum í því eina markmiði sínu að Sjálfstæðisflokknum skuli ekki komið til valda. Það markmið hefur lengi verið eina límið sem heldur þessu ólíka fólki og óskyldu flokksörmum saman í einni sæng. Það er svosem vart tíðindi þegar kemur í ljós að enn einn borgarstjóri R-listans hefur ekkert bakland í málinu og hefur samið um eitthvað sem ekkert samkomulag er svo um. Það er vissulega með ólíkindum að borgarstjóri hafi ekki kynnt sér betur bakland sitt áður en samkomulagið var undirritað og gert betur grein fyrir honum. Sama má eflaust segja um iðnaðarráðherrann.

Er alveg ljóst núna af hverju ekki var hægt að skrifa undir þessa yfirlýsingu í lok nóvember eins og að var stefnt fyrir starfslok Þórólfs Árnasonar þáverandi borgarstjóra. Bakland hans, sem var brostið áður, var ekki til staðar í þessu máli. Á meðan innri látum og átökum um ýmis mál innan borgarstjórnarmeirihlutans hefur staðið er borgin eins og stjórnlaus bíll, enginn veit hvert hann stefnir nema þá til glötunar. Hvort R-listinn lafir, með nokkrum smákóngum í aftursætinu og lægsta samnefnaranum í framsætinu, til vors 2006 og býður fram í kosningum þá er svo stóra spurningin. Á meðan er R-listinn á vegferð á púnktereðum bíl. Þetta er veruleikinn sem blasir við og birtist okkur helst í átökunum um málefni Landsvirkjunar nú. Er það vissulega með ólíkindum ef innri átök í R-listanum verða til að stöðva þetta mikla framfaramál.

Stefán Friðrik Stefánsson

Hvalirnir éta okkur út á gaddinn

Hvað er það sem haldið hefur lífinu í íslensku þjóðinni um aldir?Sauðkindin segir eflaust einhver. Hann hefur nokkuð til síns máls en í mínum huga er það sjórinn og það sem í honum lifir sem hefur verið okkar lífsbjörg. Vissulega hefur hann tekið sinn toll en hann hefur líka gefið mikið á móti. Gull úr greipum Ægis hefur gert okkur að bjargálna þjóð. Um það verður ekki deilt. Menn geta hins vegar endalaust rifist um hvort við höfum nýtt þessa auðlind rétt.

Af hverju eru firðir landsins ekki lengur fullir af fiski, af hverju er ekki lengur vaðandi síld fyrir Norðurlandi á hverju sumri og svona mætti áfram telja. Þetta geta menn jagast um í það endalausa, án þess að nokkur geti sannað að hann hafi rétt fyrir sér. Það liggja nefnilega litlar rannsóknir fyrir um þróun fiskistofna á Íslandsmiðum í byrjun síðustu aldar.

Sem betur fer vöknuðu landsmenn upp við vondan draum, þegar þeir sáu í hendi sér að stórtæk fiskiskip útlendinga voru að þurrka upp fengsæl mið. Þá var sett landhelgi, sem tók ár og áratugi að berjast fyrir að væri virt. Það tókst að lokum og við bárum síðan gæfu til að koma stjórn á eigin veiðar. Fyrir vikið eru Íslendingar í fararbroddi í heiminum hvað varðar hóflega nýtingu á auðlindum sjávarins. Menn geta deilt um aflamark hverju sinni, en ég held að það sé hafið yfir dægurþras, að á þessu verður að vera stjórn. En það láta ekki allir að þeirri stjórn, því miður.

Það tók forfeður okkar ekki langan tíma, að átta sig á því, að lífskeðjan er aldrei sterkari en veikasti hlekkurinn. Ein tegund lifir af annarri, þannig að ofveiði á einni tegund gat kostað hrun hjá annarri tegund. Og menn sáu það í hendi sér að þótt vargurinn væri ekki eftirsóttur í matarkistuna, þá varð að halda honum í skefjum. Annars át hann allt það sem forfeður okkar sóttust eftir.

Fyrir hverja?
Ég rifja þessar staðreyndir upp vegna þess að mér finnst fólk gleyma þessu í annríki dagsins, eða kastar þessu fyrir róða vegna áróðurs og áreitis frá þeim sem halda að við getum lifað á lofti og draumsýn.

Ég geri út skip, sem ekki er talið stórt á nútímamælikvarða, en það hefur reynst mér og mínum mannskap farsælt. Ég get ekki haldið því til veiða nema hluta úr árinu. Vegna hvers? Vegna þess að veiðiheimildir eru takmarkaðar. Ég sætti mig við þau rök sem þar liggja að baki, en ég sætti mig ekki við þá staðreynd að á sama tíma eru hvalveiðar bannaðar. Fyrir vikið stækkar hvalastofninn og stækkar stjórnlaust.

Hvalirnir éta fiskinn sem við vildum gjarnan veiða og veldur okkur þar að auki miklu tjóni við veiðarnar. Mitt skip hefur verið að veiðum síðan viku af janúar. Á þeim tíma hafa hvalavöður valdið milljóna tjóni á okkar veiðarfærum. Með það í huga veit ég að tjónið skiptir tugum ef ekki hundruðum milljóna yfir flotann allan. Þetta gengur ekki lengur.

Fyrir nokkrum áratugum voru hvalveiðar ábatasöm atvinnugrein á Íslandi. Ef við förum aftur til fyrstu áratuga síðustu aldar þá voru veiðarnar og vinnslan stóriðja þess tíma. Hvorki meira né minna. Síðan var þessu hætt vegna þess að stjórnvöld voru beygð til hlýðni af verndunarsamtökum, sem skilja ekki gang lífsins. Það mátti ekki veiða sel, hvað þá að ganga í selskinnsflíkum. Það má ekki veiða hval og nú hefur verið orðað að friða þorskinn. Á meðan sveltur stór hluti mannkynsins heilu hungri. Á hverju þrífst það fólk sem lætur svona? Lifir það á loftinu einu saman? Á hverju lifðu forfeður þeirra? Hvað veitti þeim skjól og yl?

Hræðslan ein
Ég veit að þessi svonefndu náttúruverndarsamtök eru öflug. Þetta eru ekki áhugamenn, þetta eru atvinnumenn sem svífast einskis og virðast hafa nógaf peningum. Þeir sögðust sjá til þess að enginn legði sér íslenskar afurðir til munns ef við hættum ekki hvalveiðum. Stjórnvöld létu að vilja þeirra í hræðslukasti. Loksins var ákveðið að hefja vísindalegar veiðar á hrefnu. Þá kom í ljós að þessi samtök höfðu eignast öfluga talsmenn hér innanlands. Þar fóru fyrir ferðaþjónustupáfar, sem töldu hvalaskoðunina, öfluga atvinnugrein, hrynja vegna þessara veiða. Í þeirri umræðu kom reyndar fram að þessi grein á varla bót fyrir boruna á sér. En vonandi vænkast hagur strympu, því reynslan hefur sýnt að ekki minnkaði ásókn í hvalaskoðun þrátt fyrir veiðarnar.

Það er öllum ljóst sem til þekkja að hvalastofnar hafa vaxið gífurlega á undanförnum árum, svo mjög að þeir éta margfalt það magn af fiski sem íslenski flotinn dregur úr sjó. Fari svo fram sem horfir verða kvótar og önnur stjórnun fiskveiða gersamlega tilgangslaus. Við eigum að hefja hvalveiðar strax. Annars éta hvalirnir okkur út á gaddinn.

Sverrir Leósson

Mánudagspósturinn 21. febrúar 2005

Allsherjarnefnd Alþingis ákvað á fundi sínum sl. fimmtudag að leggja ekki til við Alþingi að Bobby Fischer fái íslenzkan ríkisborgararétt að svo stöddu. Bjarni Benediktsson, formaður nefndarinnar, sagði að loknum fundinum að umsókn Fischers byggi á því að með íslenzkan ríkisborgararétt hefði Fischer betri lagalega stöðu í deilum sínum við stjórnvöld í öðru landi. „Það sem meðal annars ræður minn afstöðu er að stjórnvöld hafa þegar gripið til aðgerða til að tryggja að Bobby Fischer geti komið hingað til lands, þegar þetta liggur fyrir tel ég ekki að ástæða sé til að veita honum ríkisborgararétt að svo stöddu, meðal annars vegna þess að með því væri verið að hafa afskipti af deilum hans við stjórnvöld annars ríkis,“ sagði Bjarni í samtali við Morgunblaðið.

Fulltrúar stjórnarandstöðunnar tóku þessari niðurstöðu meirihluta alsherjarnefndar illa og vildi Sigurjón Þórðarson, þingmaður Frjálslynda flokksins sem sæti á í nefndinni, meina að þetta þýddi að íslenzk stjórnvöld væru að ganga á bak orða sinna gagnvart Fischer og að það væri vegna þrýstings frá Bandaríkjastjórn. Í kvöldfréttum Ríkisstjórnvarpsins, sama dag og niðurstaða nefndarinnar lá fyrir, sagði Sigurjón: „Ég vil einnig minna á að það var einnig ákvörðun utanríkisráðherra þjóðarinnar að bjóða þessum manni í heimsókn, en síðan þegar hann ætlar að mæta til landsins, að þá er bara skellt dyrunum á hann.”

Ummæli Sigurjóns eru auðvitað alveg stórundarleg í ljósi þess að aldrei stóð til að veita Fischer íslenzkan ríkisborgararétt. Honum hefur einungis verið boðið hér dvalarleyfi. Hins vegar kom í ljós, eftir að íslenzk stjórnvöld buðust til að veita Fischer dvalarleyfi að það dygði að öllum líkindum ekki til að japönsk yfirvöld heimiluðu honum að koma hingað til lands. Að halda því fram að íslenzk stjórnvöld hafi á efnhvern hátt gengið á bak orða sinna er furðulegt og þá alveg sér í lagi yfirlýsingar um að þau hafi látið undan einhverjum þrýstingi frá bandarískum stjórnvöldum. Fróðlegt væri ef Sigurjón færði einhver rök fyrir þeim fullyrðingum sínum.

---

Kostuleg frétt birtist á síðum Fréttablaðsins sl. mánudag. Þar var sagt frá því að Tony Blair, forsætisráðherra Breta, gæti vart haldið embætti sínu áfram ef brezkir kjósendur „greiddu atkvæði gegn evrunni í þjóðaratkvæðagreiðslu.“
Þetta var haft eftir Alan Milburn, ráðherra í ríkisstjórn Blair og stjórnanda kosningabaráttu Verkamannaflokksins. Og áfram var sagt í blaðinu að Milburn hafi gert að því skóna að kynni að segja af sér ef Bretar „felldu það í atkvæðagreiðslu að taka upp evruna.“

Þetta er allt gott og blessað að því undanskyldu að engin þjóðaratkvæðagreiðsla er fyrirhuguð í Bretlandi um evruna heldur um fyrirhugaða stjórnarskrá Evrópusambandsins sem er auðvitað allt annar hlutur. Í erlendum fréttum af ummælum Milburns kemur það líka berlega í ljós að hann var að tala um þjóðaratkvæðið um stjórnarskrána sem fyrirhugað er á næsta ári.
Hvernig hægt er að klúðra jafn stuttri frétt er mér hulin ráðgáta.

---

Vefsíða Björns Bjarnasonar, dómsmálaráðherra, varð 10 ára í vikunni. Vefsíðan hefur frá upphafi verið skilvirkur og fróðlegur vettvangur fyrir alla áhugamenn um stjórnmál á Íslandi. Vefsíðan hefur ekki sízt verið öflugur miðill fyrir Björn til að koma á framfæri skoðunum sínum og sjónarmiðum á mönnum og málefnum á líðandi stund og á sama tíma verið öðrum áhugamönnum um stjórnmál hvatning til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri. Við á Íhald.is viljum óska Birni til hamingju með áfangann og vonum að hann haldi áfram á sömu braut.

---

Kristinn H. Gunnarsson hefur verið tekinn í sátt af forystu Framsóknarflokksins og veitt nefndarseta í tveimur þingnefndum. Er það mál manna að tilgangurinn með þessu sé þó fyrst og fremst sá að tryggja Halldóri Ásgrímssyni góða kosningu til áframhaldandi formennsku á flokksþingi framsóknarmanna sem haldið verður innan skamms.

---

Að lokum má nefna að Atlantsolíu opnaði sína fyrstu bensínstöð í Reykjavík í gær sunnudag. Bensínstöðin er sjálfsafgreiðslustöð og er staðsett á Sprengisandi við enda Bústaðavegar á mótum Reykjanesbrautar. Ber að sjálfsögðu að fagna aukinni samkeppni í sölu á eldsneyti á höfuðborgarsvæðinu.

Hjörtur J. Guðmundsson

Ó borg, mín borg ...

Reykjavík hefur stækkað og vaxið í yfir þúsund ár. En aldrei jafn mikið og síðustu hundrað árin. Um aldarmótin 1800-1900 var Reykjavík illa farin af fátækt og húsnæðisskorti og Ísland var eitt af fátækustu löndum í Evrópu á þessum tíma og sjálfsagt hefur höfuðborgin borið brag af því.
Á þessum tíma var aðalbyggð Reykjavíkur í kringum miðbæinn og í næsta nágrenni við hann. Þá voru sveitabæir á Skólavörðuholti og nokkuð langt „í bæinn.”

Íbúar í Reykjavík voru um 6.700 árið 1901, eða 8,5% af öllum landsmönnum. Árið 1907 var byrjað að tala um embætti borgarstjóra og var Páll Einarsson ráðinn árið eftir. Á þessum tíma var Reykjavík tæplega tíu þúsund manna bær og því vekur það nokkra athygli að uppi voru hugmyndir um borgarsjóra en ekki bæjarstjóra. Reykjvíkingar hafa greinilega snemma byrjað að hugsa stórt.

Á árum fyrri heimsstyrjaldar voru gífurleg húsnæðisvandamál í Reykjavík. Þeir sem ekki höfðu efni á eigin húsnæði bjuggu í kjallaraholum, háaloftum og í skúrræksnum. Ennþá var sveitabragur á bænum og ekki bætti úr skák til að hér voru miklar frosthörkur og skortur á ýmsum nauðsynjum. Aldrei hefur mælst meira frost í Reykjavík en í janúar árið 1918 eða –24,5°C. Þó voru bjartsýnustu menn farnir að gera sér hugmyndir um hverfaskipulag og sáu fyrir sér alvöru bæ.

Guðmundur Hannesson læknir gaf úr Um skipulag bæja árið 1916. Hann gagnrýndi þá hægför sem honum fannst bæjaryfirvöld sýna bænum og kynnti í leiðinni nýjar hugmyndir sínar um bæjarskipulag. Hann taldi það sjálfsagðan hlut að bæjaryfirvöld einuðust allt bæjarlandið og leigðu það síðan út. Þessi stefna varð ofan á á næstu árum og bærinn eignaðist sjálfur landið í kring. Guðmundur mælti einnig með því að sérstakt hverfi yrði fyrir einbýlishús, annað fyrir opinberar byggingar og enn annað fyrir fyrirtæki og verslanir. Knud Zimsen hafði orðið borgarstjóri árið 1914 og hann lét ekki gagnrýna sig á þennan hátt tvisvar. Reykvíkingar voru orðnir tæp sextán þúsund og það var ekki hjá því komist að stækka sjóndeildarhringinn.

Snemma á þriðja áratugnum fóru menn að taka til hendinni. Bærinn fór að teygja úr sér. Byggðin færðist nokkuð í austur en Vesturbærinn einkenndist enn af sveitarbæjum og stórum túnum. Það var byrjað að koma „borgarbragur” á bæinn. Fyrsta tillaga að heildarskipulagi var lögð fram 12. janúar 1928. Gert var ráð fyrir að Reykjavík yrði bara innan Hringbrautar og næstu ár á eftir var 85% byggðarinnar þannig. Árið 1930 voru íbúar Reykjavíkur rúm 28.000 eða 26% Íslendinga.

Það var hins vegar ekki fyrr en á miðjum fjórða áratug sem menn fóru að byggja eitthvað að ráði fyrir utan Hringbraut. Á kreppuárunum hægðist hinsvegar örlítið á byggðarþróun bæjarins. Þrátt fyrir það voru byggðar fyrstu blokkirnar í Reykjavík. Þær voru reistar við Barónsstígi og einnig var byrjað að huga að hverfum utan Hringbrautar, t.d. voru reistar blokkir á Melunum. Knud Zimsen hætti sem borgarstjóri árið 1932 og við tók Jón Þorláksson. Jón er að mínu mati einn mikilfenglegasti stjórnmálamaður á Íslandi. Hann var verkfræðingur að mennt og einbeitti sér mjög að virkjunum og orkunýtingu. Þrátt fyrir kreppuár voru yfir 90% heimla upplýst með rafmagni. Samt hafði rafstöðin við Elliðaárnar tekið til starfa aðeins um áratug áður eða 1921

Þó það hljómi ekki vel má samt segja að Íslendingar hafi verið eina þjóðin sem græddi á seinni heimsstyjöldinni. Við fengum hingað her sem tók að sér varnir landsins og upp hófts gífurleg uppbygging. Efniviður og fjármagn flæddu inn í landið. Alveg eins og Reykjavík hafði liðið fyrir fátækt landsins um aldarmótin, naut hún núna þeirra uppbyggingar sem var í landinu. Árið 1940 voru Reykvíkingar um 38.000 eða um 31% þjóðarinnar. Þegar mest var um Breta voru þeir næstum jafnmargir og Reykvíkingar. Þá kom auðvitað flugvöllurinn og braggahverfin. Vatnsmýri og Hagarnir voru orðnir að byggingarsvæðum. Árið 1946 var hafin kennsla í Melaskóla og segir það nokkuð til um hvað bærinn hafði vaxið í vesturátt. Næstu ár á eftir var nokkuð jöfn byggðarþróun. Reykjavík þandist út í Hlíðarnar, Fossvoginn og Laugarneshverfi. Það var s.s. byggt í allar áttir.

Árið 1960 voru Reykvíngar orðnir um 72.000 eða um 41% landsmanna. Aldrei hefur hlutfallið verið svo mikið. Þann 1. janúar árið 1962 var Reykjavík formlega breytt úr bæ í borg. Á sjötta áratugnum var hafist handa við að byggja Breiðholtið. Sú hverfisuppbygging teygði sig langt inn í sjöunda áratuginn. Byggt var í Bakkahverfi, síðan í Fella og Hólahverfi og loksins í Seljahverfi. Þessi hverfi spruttu hratt upp en hafa vaxið lítið síðustu áratugi enda svæðið að mestu uppbyggt. Ekki hægt að segja skilið við sjöunda áratuginn án þess að minnast á Geirsnef Geirs Hallgrímssonar, en hann var þá borgarstjóri og lét gera gífurlega landfyllingu í ósinn neðan við Ártúnsholtið. Þetta svæði þekkjum við í dag sem útivstarsvæði.

Byrjað var að hverfisskipuleggja Árbæjarhverfi á sjöunda áratugnum. Hann hafði verið lítt byggður fram að því. Íbúarnir voru orðnir um 82.000 árið 1970. Fjölgað hafði um þúsund manns á ári. Hlutfallið var 40% af landsbyggðinni.
Reykvíkingum fjölgaði ekki mikið á áttunda áratugnum og aðeins hafði fjölgað um tvö þúsund manns árið 1980. Þá voru íbúar í Reykjavík um 84.000. Hlutfall íbúa í Reykjavík var komið niður í 36,5% af landsbyggðinni. Þetta var töluvert bakslag miðað við síðustu áratugi á undan. Byggðarþróunin var auðvitað samræmi við þetta.

Davíð Oddsson varð borgarsjóri árið 1982. Hann lofaði Reykvíkingum bjartari framtíð og meiri uppbyggingu. Hann stóð við loforðið.
Um miðjan níunda áratuginn var Grafarvogurinn farinn að taka á sig hverfismynd. Byrjað var á Hamra og Foldahverfi. Seinna teygði íbúarbyggðin sig í norður og vestur átt. Árið 1990 voru Reykvíkingar orðnir um 98.000. Íbúum hafði fjölgað um fjórtán þúsund á einum áratug. Til varð Rimahverfi, Húsahverfi og Engjahverfi. Hafa skal í huga að til urðu fleiri blokkir út um alla borg og því þéttist kjarninn mjög mikið. Ekki er alltaf hægt að setja saman víkkun þéttkjarnans og íbúarfjölgun þó svo að það haldi oftast hönd í hönd. Á meðan Grafarvogurinn var að vaxa mjög hratt fjölgaði einnig í hverfum eins og Breiðholti, Árbæ og í Holtunum. Meðalstærð íbúðanna hefur aukist mjög mikið, rými á mann er nú a.m.k. fjórfalt meira en það var árið 1920.
Grafarvogurinn hefur hins vegar stækkað mjög mikið á nær tuttugu árum.
Á tíunda áratugnum sameinaðist Reykjavíkurborg Kjalanesinu og við stækkaði borgarlandið þá um helming. Fyrir það var borgarland Reykjavíkur um 123m2.
Árið 2000 hafði aftur fjölgað um tæp 14.000 á einum áratug og voru Reykvíkingar orðnir um 111.500 eða um 39,5% af íbúafjölda landsins. Byrjað var að byggja í Grafarholti. Grafarvogurinn hefur haldið áfram að stækka síðustu árin með tilkomu Víkur og Staðarhverfis. Grafarholtið vex jafnt og þétt og nýjasta hverfisskipulag liggur nú fyrir um Norðlingaholtið.
Í dag, um 100 árum og sextán borgarstjórum síðar, er borgarland Reykjavíkur nú 274,5 m2. Þéttbýli er 46,5m2. Land Reykjavíkur borgar er um 0,2% af Íslandi.
Frá aldarmótunum 1800-1900 hefur íbúarfjöldi Reykvíkinga sextánfaldast. Til gamans má geta að íbúatala New York og London hefur aðeins fjórfaldast á um 100 árum.

Þessi langi pistill hér á undan ætti að fylla alla Reykvíkinga stolti. Þetta er ,,Borgin okkar.” Hins vegar horfa Reykvíkingar ekki fram á bjarta tíma á meðan R-lisinn er hér við völd. Skuldirnar hækka, borgarstjóri hleypur frá verkefninu til að ,,meika það” annars staðar, annar borgarstjóri lendir í vandræðum og ári síðar kemur út 1000 bls. skýrsla sem kemur honum í meiri vandræði og ekki dettur R-listanum að undirbúa sig fyrir það á þessu ári sem leið heldur snúa við honum bakinu og fara sjálf í baklás. Valinn er lægsti samnefnarinn af borgarstjórnarflokknum til að verða borgarstjóri en ekkert gerist í borginni nema að skuldir og gjöld hækka.

Nú eru um fjórtán mánuðir í kosningar. R-lisinn stendur allsber af valdhroka og málamiðlanatillögum sín á milli sem snúast ekki um hag Reykvíkinga heldur að halda Sjálfstæðisflokknum frá völdum. Farið hefur verið illa með fé borgaranna og hefur R-lista elítan eytt þeim af sinni eigin hentisemi.

Já, það er hægt að skrifa endarlaust um misferli, valdhroka, stjórnleysi, ábyrgðarleysi, forystuleysi, hækkun gjalda, hækkun útvars og svo frv., en Reykvíkingar sjá í hvað stefnir og að öllum líkindum mun R-listinn fara frá völdum að sveitastjórnarkosningum liðnum. Ef ekki munum við fara aftur á byrjunarreit.

Gísli Freyr Valdórsson

Ríkið í megrun!

Fyrir nokkrum vikum lagði Sigurður Kári Kristjánsson alþingismaður,fram fyrirspurn til fjármálaráðherra umeignarhlut ríkisins í hlutafélögum og einkahlutafélögum. Óhætt er að fullyrða að svarið komi á óvart og sé í senn bæði sláandi og ótrúlegt. Ríkið á eignarhlut í rétt um 200 hlutafélögum og einkahlutafélögum. Ríkissjóður átti í alls 24 fyrirtækjum 1. desember 2004. Ríkisstofnanir í A-hluta eiga frá 0,9 prósent til 100% í 29 fyrirtækjum. Fyrirtæki Byggðastofnunar eru alls 78 talsins og Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins á alls 64. 11 fyrirtæki voru í eigu annarra ríkisfyrirtækja.

Þessar upplýsingar eru að mínu mati með ólíkindum.
Tek ég heilshugar undir mat Sigurðar Kára, sem fram hefur komið í fjölmiðlum seinustu daga, þess efnis að ríkið sé alltof fyrirferðarmikið í íslensku atvinnulífi. Það er enginn vafi á því að mikilvægt sé að sameina Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins og Byggðastofnun.
Það er óneitanlega skondið að ÁTVR á 20 prósenta eignarhlut í Endurvinnslunni! Þetta gengur vart að mínu mati og þarf að stokka allt dæmið upp, með mjög afgerandi hætti. Ef marka má svar fjármálaráðherra á ríkið hlut í félögum sem reka upplýsinga- og tæknifyrirtæki, hótel, baðhús, fiskiðju, fiskeldi, flugskóla, endurvinnslu, saumastofur, sjávarútvegsvinnslu, og svona mætti alltof lengi telja.

Það er að mínu mati með ólíkindum að fjármálaráðherra hafi ekki stokkað stöðu mála meira upp en raun ber vitni. Það þarf að fara betur yfir þetta dæmi og leita eftir því hvers vegna ríkið sé bæði stórtækt og ótrúlega áberandi í beinum fyrirtækjafjárfestingum.
Til dæmis er merkilegt að ríkissjóður á 54% í baðfélagi Mývatnssveitar, 22,4% í Barra hf. 17,8% í Endurvinnslunni (sem ÁTVR á 20% í nota bene), 42,2% í Flugskóla Íslands og 100% í flugstöð Leifs Eiríkssonar.
Er þetta bara stutt dæmi. Hvet ég alla til að kynna sér ítarlega niðurstöður svarsins við fyrirspurninni, skoða stöðu mála og fara yfir listann lið fyrir lið. Sjón er svo sannarlega sögu ríkari!

Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft fjármálaráðuneytið nú í tæp 14 ár samfellt. Er þessi niðurstaða ekki ásættanleg fyrir okkur sjálfstæðismenn og vinna þarf að því að stokka stöðu þessara mála upp með markvissum hætti. Leita þarf leiða til að haga málum með öðrum hætti. Er hér komið verðugt verkefni fyrir fjármálaráðherra til að vinna úr og nokkuð umhugsunarefni í leiðinni fyrir hann. Það verður flestum (vonandi öllum) ljóst þegar litið er yfir þessar niðurstöður að þetta gengur ekki upp. Það er ótækt að ríkið eigi hlut í hótelum, saumastofum, fiskeldi og fleiru því sem of langt væri upp að telja. Er það mikil lexía eflaust fyrir alla að renna yfir listann og fara yfir þetta.

Vel má vera að Framsóknarflokkurinn og tengslin við hann hafi magnað upp þessa lista eða leitt til þess að á þeirra vegum sé staðið í hinu og þessu sem ríkið á ekki að koma nærri. Ekki skal ég fullyrða að svo sé, en sá grunur læðist óneitanlega að þeim sem rennur yfir listann. Ekki þarf að fræða fólk um hvernig Framsóknarflokkurinn hefur unnið til fjölda ára í styrkjaleppasjóðum og tengdum málum. En það er ótækt að Sjálfstæðisflokkurinn viðhaldi svona kerfi og þetta verður að taka allt í gegn. Einfalt mál í mínum huga og okkar ungliða innan Sjálfstæðisflokksins.

Stefán Friðrik Stefánsson

Mánudagspósturinn 14. febrúar 2005

Ríkisstjórn borgaraflokkanna í Danmörku hélt velli í þingskosningunum sem fram fóru þar í landi þann 8. febrúar sl. Ríkisstjórnarflokkarnir tveir, Venstre og Íhaldsflokkurinn, og Danski þjóðarflokkurinn héldu meirihluta sínum á danska þinginu.
Danskir jafnaðarmenn guldu hins vegar sögulegt afhroð og misstu fimm þingmenn frá því í kosningunum 2001. Þá þótti árangur þeirra afar slæmur. Sósíalíski þjóðarflokkurinn missti einn mann á þingi en Einingarlistinn bætti við sig tveimur mönnum og Radikale Venstre átta.

Á vinstrivængnum náðu því Radikale Venstre mestum árangri í kosningunum. Það sem þykir þó sögulegast við kosningarnar er að fosætisráðherra Venstre nái endurkjöri. Það hefur ekki gerzt í heila öld. Venstre missti að vísu fjóra menn, en samstarfsflokkarnir bættu það upp. Íhaldsflokkurinn bætti við sig tveimur mönnum og Danski þjóðarflokkurinn tveimur að sama skapi. Undarlegt er að í aðdraganda kosninganna virtist ýmislegt benda til þess að síðastnefndi flokkurinn myndi tapa talsverðu fylgi en annað kom sem sagt á daginn þegar talið var upp úr kjörkössunum.

Ófáir vinstrimenn í Evrópu, þ.á.m. hér á landi, hafa brugðist ókvæða við niðurstöðum kosninganna. Hafa þeir reynt að hugga sig við árangur Radikale Venstre í kosningunum þó raunin sé sú að sá flokkur sé fyrst og fremst einhvers konar miðjuflokkur sem fær fylgi sitt bæði af vinstri og hægrivængnum þó það liggi nokkuð meira til vinstri. Sérstaklega hefur árangur Danska þjóðarflokksins farið illa í marga vinstrimenn.

Hafa í kjölfar kosninganna heyrzt ófáar raddir af vinstrivængnum vonast til þess að Venstre og Íhaldsflokkurinn skipti Danska þjóðarflokknum út fyrir Radikale Venstre sem samstarfsflokk. Það verður þó að teljast afar ólíklegt þar sem flokkurinn hefur gerólíka stefnu í veigamiklum málaflokkum á við hægriflokkana tvo, þá ekki sízt þegar kemur að innflytjendamálunum, Íraksmálinu og skattalækkunum.

---

Skákmeistarinn Ilya Gurevich sendi nýverið frá sér opið bréf þar sem hann biður Íslendinga að athuga hvað þeir séu að gera í máli Bobby Fischers. Hann segist furða sig mjög á tilraunum íslenzkra stjórnvalda til að bjarga Fischer úr klóm Bandaríkjamanna. Gurevich hvetur fólk til að kynna sér ummæli Fischers um Gyðinga og hvað hann hafi sagt eftir árásina á World Trade Center þann 11. september 2001.
Þá hafi hann fagnað dauða þúsunda saklausra borgara og látið í ljós ósk um tortímingu allra gyðinga.

Ástæða þess að Fischer situr nú í japönsku fangelsi er að hann braut gegn viðskiptabanni Bandaríkjanna á Júgóslavíu 1992 og fór þangað og tefldi. Gurevich segir að Fischer hafi verið vel meðvitaður um þá áhættu sem hann tók með þátttöku sinni, en hann hafi engu síður ákveðið að fara og tefla í þeirri von að vinna þriggja miljóna dollara verðlaunafé. Honum hafi verið vel kunnugt um að hann myndi ekki eiga afturkvæmt til Bandaríkjanna.

---

Þingmenn Frjálslynda flokksins lögðu á dögunum fram þingsályktunartillögu á Alþingi þess efnis að hætt verði að skylda karla til að klæðast ávallt jakkafötum og bindi í þingsal í því skyni að færa klæðnað þingmanna til nútímalegs horfs. Fyrir það fyrsta vissi ég ekki að það væri gamaldags að klæðast jakkafötum og bindi við ýmis tækifæri, en vart er hægt að túlka tillögu þingmannanna öðruvísi.
Það þykir eðlilegt við ófá tækifæri að karlar klæðist með þessum hætti og þá ekki sízt þar sem hugmyndin er að halda uppi ákveðinni háttvísi og virðingu. Og ef einhvers staðar er ástæða til að huga að slíku í þjóðfélaginu þá er það væntanlega á Alþingi sem gjarnan er nefnd virtasta stofnun landsins.

---

Loks var greint frá því á sunnudag að ríkisstjórnarflokkarnir væru að leggja lokahönd á frumvarp þar sem lagt verður til að afnotagjöld Ríkisútvarpsins verði lögð niður í núverandi mynd.
Mun ætlunin vera að leggja frumvarpið fram á vorþingi. Þetta kom fram í viðtali Morgunblaðsins við Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, menntamálaráðherra. Þessu ber að sjálfsögðu að fagna þó réttast væri að stofnunin öll væri tekin til gagngerrar endurskoðunar.
Lengi hefur legið fyrir að það fyrirkomulag, að allir eigendur viðtækja á Íslandi væru skyldaðir til að greiða Ríkisútvarpinu afnotagjöld hvort sem þeir nýttu sér þjónustu þess eða ekki, væri úrelt auk þess að vera á allan hátt ósanngjarnt.

Hjörtur J. Guðmundsson

Tímaskekkja í útvarpslögum

Tungumálið er eitt af því sem sameinar okkur sem þjóð. Það er órjúfanlegur hluti af sögu okkar og menningu. Því er eðlilegt að menn leitist við að standa vörð um það. Slíkir tilburðir geta þó gengið allt of langt eins og nýleg dæmi sýna.

Síðastliðinn fimmtudag komst útvarpsréttarnefnd að þeirri niðurstöðu að útsendingar Skjás Eins á knattspyrnuleikjum í ensku úrvalsdeildinni með enskri lýsingu, brytu í bága við 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga.
Þar segir:

,,Efni á erlendu máli, sem sýnt er á sjónvarpsstöð, skal jafnan fylgja íslenskt tal eða texti á íslensku eftir því sem við á hverju sinni. Það á þó ekki við þegar fluttir eru erlendir söngtextar eða þegar dreift er viðstöðulaust um gervitungl og móttökustöð fréttum eða fréttatengdu efni sem sýnir að verulegu leyti atburði sem gerast í sömu andrá. Við þær aðstæður skal sjónvarpsstöð, eftir því sem kostur er, láta fylgja endursögn eða kynningu á íslensku á þeim atburðum sem orðið hafa. Skal lögð áhersla á að allt tal og texti sé á lýtalausu íslensku máli.”

Niðurstöðu nefndarinnar má telja eðlilega miðað við það hvernig löggjöfinni er háttað, þó vissulega megi deila um hvort flokka eigi útsendingar frá knattspyrnuleikjum sem fréttatengt efni. Í úrskurði sínum leggur nefndin áherslu á þann tilgang útvarpslaganna ,,að vernda og efla íslenska tungu” og beri að hafa hliðsjón af honum við skýringu á 1. mgr. 8. gr. laganna.
Ekki skal efast um að sá tilgangur býr að baki umræddri lagagrein.

Ekki fæ ég betur séð en að í umræddu lagaákvæði gæti forræðishyggju sem erfitt er að réttlæta. Vandséð er að umræddar útsendingar séu á nokkurn hátt skaðlegar íslenskri tungu, eða grafi undan þeirri viðleitni manna ,,að vernda hana og efla.” Ekki veit ég til að það hafi verið talið skaðlegt móðurmálskunnáttu manna að læra önnur tungumál. Hér hlýtur að vera um tvískinnung að ræða því mikil áhersla er jú lögð á tungumálakennslu í starfi grunnskóla og framhaldsskóla. Ekki þekki ég dæmi þess að það nám hafi grafið undan íslenskukunnáttu fólks. Mannsheilinn er nefnilega þeim kostum búinn að geta tileinkað sér margt án þess að það bitni hvað á öðru!

Sjálfur hef ég lengi haft gaman að enskri knattspyrnu. Sem unglingur hlustaði ég gjarnan á útsendingar BBC þegar uppáhaldsliðið mitt var að keppa. Ég efast stórlega um að það hafi skaðað íslenskukunnáttu mína. Sé henni ábótavant eru aðrar ástæður fyrir því!
Í seinni tíð hefur komið fyrir að ég horfi á liðið mitt í endurvarpaðri útsendingu úr hollensku sjónvarpi, með hollenskum þulum. Merkilegt nokk – þá er ég ekki enn farinn að rugla hollenskunni og íslenskunni saman! Hvort það er af því að ég sé svo tregur og seinn að tileinka mér hollenskuna skal ósagt látið!

Vert er að hafa í huga að verulegur hluti afþreyingarefnis í íslensku sjónvarpi er á enskri tungu. Í langflestum tilvikum er efnið birt með íslenskum texta. En einnig er aðgengi að erlendum sjónvarpstöðvum mun greiðara en var fyrir nokkrum árum að ekki sé talað um aðgengi að efni á hinum ýmsu tungumálum á netinu. Því tel ég að þær greinar útvarpslaga sem ganga svo langt sem að framan er rakið séu í besta falli tímaskekkja en hallast raunar fremur að því að þeirra hafi aldrei verið þörf. Meðan eftirspurn er eftir efni með íslenskum texta eða knattspyrnuleikjum með íslenskum lýsendum eru líkur fyrir því að slíkt verði í boði.

Ég tel rétt að breyta útvarpslögum í þá veru að heimildir til útsendinga á erlendum tungumálum verði rýmkaðar. Yfirvöld menntamála ættu að taka því fagnandi að fá aðstoð við enskukennslu í formi lýsinga á knattspyrnuleikjum. Var ekki einhvern tímann sagt að maður lærði tungumál best þegar um væri að ræða efni sem vekur áhuga manns? Hér er um að ræða íþyngjandi reglur sem ekki eru bara óþarfar heldur beinlínis til óþurftar.

Nú hafa 15 þingmenn lagt fram á Alþingi frumvarp til breytinga á umræddum lögum í þá veru að heimilt verði að senda út íþróttaviðburði með erlendum lýsingum.
Ég skora á Alþingi að samþykkja frumvarpið fljótt og vel.

Þorsteinn Magnússon

Mánudagspósturinn 7. febrúar 2005

Til eru þeir aðilar hér á landi sem telja sig geta séð fyrir óorðna hluti og fullyrt um það hvernig þeir verði í framtíðinni. Á fundi í síðustu viku á vegum Evrópusamtakanna og Félags stjórnmálafræðinema hélt Þórarinn G. Pétursson, hagfræðingur hjá Seðlabanka Íslands, því blákalt fram að okkur Íslendingum yrði ekki stætt utan Myntbandalags Evrópu, og þar með Evrópusambandsins, þegar Bretland, Svíþjóð, Danmörk og Noregur hefðu tekið upp Evruna. Ekki er talað um “ef” heldur “þegar”. Eins og þetta sé bara frágengið, eitthvað sem er eins fjarri sannleikanum og hægt er.

Maður spyr sig því óhjákvæmilega hvaðan Þórarinn hefur þá gáfu að geta fullyrt að svona muni þetta verða, eitthvað sem enginn dauðlegur maður getur mögulega vitað fyrir víst? Hefur hann kannski fengið einhver boð að handan um málið? Staðreyndin er nefnilega sú að hann getur ekkert fullyrt um þessi mál frekar en ég eða hver annar. Hins vegar er hér um að ræða málflutning í anda helzta áróðursbragðs íslenzkra Evrópusambandssinna í dag, þ.e. að reyna að telja okkur Íslendingum trú um að við munum fyrr eða síðar neyðast til að ganga í Evrópusambandið hvort sem okkur líkar betur eða verr – eins “lýðræðislegur” og sá málflutningur nú er.

Þessi áróðursaðferð hjá Evrópusambandssinnunum er þó ekki margra ára gömul.
Fyrir aðeins fáum árum síðan gekk áróður þeirra allur út á að við Íslendingar værum að missa af einhverri meintri hamingjulest til paradísar, þ.e. Evrópusambandsins.
Nú er hins vegar þessi meinta paradís, sem þeir töluðu um áður, orðin að einhverri meintri nauðung. Ástæðan er einföld; það er alltaf að verða erfiðara og erfiðara að telja fólki trú um að aðild að sambandinu sé eitthvað sem ástæða sé til að sækjast eftir.

---

Greint var frá því að íranskur karlmaður á fimmtugsaldri hafi gefið sig fram við lögregluna á Höfn í Hornafirði sl. þriðjudagskvöld og óskaði að sér yrði veitt hæli hér á landi þar til hann héldi áfram til Kanada. Kom fram að ekki væri ljóst hvernig maðurinn hefði komist til landsins en tungumálaefiðleikar hafi gert erfitt að afla upplýsinga frá honum. Leikur grunur á að hann hafi komist til landsins með skipi.

Það var sem sagt ekkert vitað um veru mannsins í landinu fyrr en hann gaf sig fram við yfirvöld. Það er ekki að furða að Útlendingastofnun telji að það séu hundruðir ólöglegra innflytjenda í landinu. Ástæðan fyrir þessari stöðu mála er annars vafalítið fyrst og fremst ein: Schengen!
Svo er bara spurningin hvernig eigi að senda hann úr landi ef ekki verður komizt að því með hvaða hætti hann komst inn í landið, þ.e. verði umsókn hans um hæli hafnað.

---

John Kerry hélt því fram í upphafi vikunnar að myndband frá Osama bin Laden hafi gert útslagið um að hann tapaði fyrir George W. Bush í forsetakosningunum í Bandaríkjunum í nóvember sl. Kerry sagði í viðtali á NBC-sjónvarpsstöðinni að forskotið sem hann hafði á Bush í aðdraganda kosninganna hefði tapast niður eftir að myndbandið birtist. Jájá, alltaf þægilegt að geta kennt einhverjum öðrum um eigin ófarir en sér sjálfum.

---

Ástandið í Hollandi batnar ekki mikið. Í vikunni var greint frá því að talið sé að samtök íslamskra öfgamanna hyggist skipuleggja tilræði við hollenzku þingkonuna Ayaan Hirsi Ali. Leikur jafnvel grunur á að samtökin hyggist myrða fleiri hollenzka þingmenn. Hirsi Ali er sem kunnugt er sómölsk að uppruna og þekkt fyrir gagnrýni sína á íslamstrú.

---

Greint var frá því í fréttum að samtals hefðu um 693 þúsund farþegar komið til landsins um Keflavíkurflugvöll á síðasta ári miðað við 584 þúsund farþega árið 2003. Þetta mun vera 18,6% aukning en á árinu 2003 fjölgaði komufarþegum um 18,3% miðað við árið 2002. Einnig var sagt frá því að farþegum um Keflavíkurflugvöll hefði fjölgaði um tæp 16% í janúar miðað við sama tíma í fyrra. Enn bólar sem sagt ekkert á þessu hruni í ferðamannaiðnaðinum sem andstæðingar hvalveiða voru búnir að spá fyrir um.

---

Rúmar 5 milljónir Þjóðverja eru nú án atvinnu og hefur atvinnuleysi í Þýzkalandi ekki verið meira síðan í upphafi kreppunnar miklu. Þýzkaland er sem kunnugt er sterkasta efnahagskerfi Evrópusambandsins. Hver vill ekki vera hluti af þessu?

Hjörtur J. Guðmundsson

Styrktarsöfnun fyrir New York Times algerlega óþörf

Eins og kunnugt er hafa forsvarsmenn Þjóðarhreyfingarinnar svonefndrar viljað meina að auglýsing sú, sem þeir birtu á dögunum í bandaríska stórblaðinu New York Times þar sem stuðningi Íslands við innrásina í Írak var mótmælt, hafi vakið mikil viðbrögð erlendis. Þess sjást að vísu engin sérstök merki og hefur maður aðallega bara einhverjar innantómar yfirlýsingar forsvarsmanna hreyfingarinnar fyrir því og ýmissa skoðanabræðra þeirra. Áður en auglýsingin var birt sögðu forystumennirnir ennfremur að markmið sitt með auglýsingunni væri m.a. það að hún myndi vekja athygli annarra fjölmiðla í heiminum sem myndu í framhaldinu segja frá henni í fréttum sínum.

Á heimasíðu hreyfingarinnar, sem í augnablikinu telur heila fjóra einstaklinga, er að finna leiðara þar sem reynt er að sýna fram á mikla umfjöllun erlendra fjölmiðla.
Er þar vitnað í Jónas Kristjánsson, fyrrv. ritstjóra, þar sem hann hefur uppi stóryrði mikil um það að auglýsingin hafi svínvirkað og fréttin um hana hafi farið víða um heiminn. Engar heimildir eru þó nefndar þessu til sönnunar frekar en fyrri daginn, en eftir tilvitnunina í Jónas kemur viðbót frá Þjóðarhreyfingunni svokölluðu þar sem fólki er bent á að skoða heimspressuna og fara í því skyni inn á Google-leitarvélina og slá inn: "Icelanders Take Anti Iraq War Campaign to US".

Gott og vel. Ég gerði þetta og jújú, það komu upp all nokkrar síður og þar á meðal fjölmiðlasíður frá ýmsum löndum þó fæstar þeirra geti þó flokkast undir það að vera þekktir fjölmiðlar, ég taldi aðeins um sjö slíka. En það sem er hins vegar hvað áhugaverðast við þetta er að alls staðar er um að ræða sömu fréttina og að hún er ekki rituð af erlendum blaðamanni eða blaðamönnum sem tóku eftir auglýsingu Þjóðarhreyfingarinnar svonefndu í New York Times eins og til var ætlast.
Nei, hún er rituð af ágætum íslenzkum blaðamanni sem starfar á Morgunblaðinu og sem hefur vitanlega ekki þurft að sjá auglýsinguna í bandaríska stórblaðinu til að vita af málinu og fjalla um það.

Þessi frétt hans mun hafa birzt upphaflega hjá Reuters-fréttastofunni og þaðan borizt til einhverra annarra erlendra fjölmiðla (reyndar fá sjónarmið íslenzkra stjórnvalda mun meiri athygli í fréttinni en sjónarmið Þjóðarhreyfingarinnar svonefndrar).
M.ö.o. er ekki að sjá að auglýsingin í New York Times hafi skilað þeim árangri sem til var ætlast, þ.e. að birting hennar í blaðinu myndi hafa það í för með sér að erlendir fjölmiðlamenn tækju sig til og rituðu um málið. Nei, það mun hafa þurft íslenzkan blaðamann til að vekja athygli á málinu á Reuters-fréttastofunni og þá fyrst hefur áhugi einhverra erlendra fjölmiðla vaknað á því að fjalla um málið.

Þannig að það hefði sennilega verið nóg fyrir Þjóðarhreyfinguna svokallaða að kaupa t.d. bara heilsíðuauglýsingar í Morgunblaðinu, Fréttablaðinu og DV og síðan hefði hinn umræddi íslenzki blaðamaður getað skrifað um málið fyrir Reuters og sagt að stuðningi Íslands við innrásina í Írak hefði verið mótmælt með heilsíðuauglýsingum í öllum stærstu dagblöðum Íslands. Að öllum líkindum hefði sá gjörningur skilað sér í álíka mikilli fjölmiðlaathygli og auglýsingin í New York Times fékk – nema hvað hægt hefði verið að spara umtalsverðar fjárhæðir og verja þeim frekar til mannúðarstarfa í Írak í stað þess að styrkja eigendur New York Times.

Hjörtur J. Guðmundsson

Mánudagspósturinn 31. janúar 2005

Róbert Marshall lét af störfum hjá Stöð 2 fyrir helgi eftir að hafa haldið því fram í fréttum stöðvarinnar að kvöldi 26. janúar sl. að Ísland hefði verið komið á lista „hinna viljugu og staðföstu þjóða“ áður en ríkisstjórnarfundur var haldinn 18. mars 2003. Hafði hann mislesið dagsetningar í tveggja ára gamalli frétt frá CNN og þar af leiðandi dregið rangar ályktanir um það hvenær stjórnvöld hefðu lýst yfir stuðningi við innrásina í Írak.
Sagðist Róbert með uppsögn sinni vilja axla ábyrgð á mistökum sínum og að ljóst væri að með áðurnefndri frétt hefði trúverðugleiki hans skaðast og að eina leiðin til að takast á við þann veruleika væri að segja starfi sínu lausu. Hann sagðist þó hafa í hyggju að gegna formennsku í Blaðamannafélagi Íslands áfram. Er það auðvitað vel að menn axli ábyrgð sína. Sumir hafa þó haldið því fram að í raun bæri Páli Magnússyni, fréttastjóra Stöðvar 2, að gera slíkt hið sama vegna ábyrgðar sinnar sem yfirmanns Róberts.

Nú gæti annars einhverjum dottið í hug að spyrja að því hvort Róbert hefði ekki verið þegar búinn að glata trúverðugleika sínum vegna framkomu hans í fjölmiðlamálinu á síðasta ári? Eins og kunnugt er fór hann þar fremur óðslega, þá einkum við að safna undirskriftum gegn fjölmiðlafrumvarpi ríkisstjórnarinnar. Hvatti hann þar samherja sína á völdum fjölmiðlum ekki aðeins til að hringja, djöflast og láta öllum illum látum við að safna undirskriftunum heldur einnig til að fá fólk til að skrifa undir jafnvel þótt það væri hlynnt frumvarpinu eins og greint var frá á sínum tíma í því ágæta vefriti Vefþjóðviljanum.

Á föstudaginn skilst mér síðan að Róbert hafi sagt í fréttum Stöðvar 2 að hann teldi að áfram þyrfti að ýta á ríkisstjórnina í Íraksmálunum því ekki væru öll kurl komin til grafar. Eitthvað segir manni að þarna hafi hann komið aðeins upp um sig og að í þessum orðum sé kannski að einhverju leyti að finna skýringu á flumbruganginum við gerð fréttarinnar um stuðning ríkisstjórnarinnar við innrásina í Írak?

---

Utanríkismálanefnd Alþingis ákvað á föstudaginn að hætta að dreifa fundargerðum til þeirra 32 einstaklinga sem hafa fengið þær hingað til. Samkvæmt fréttatilkynningu frá nefndinni er þetta gert til að tryggja sem besta meðferð trúnaðargagna en á skömmum tíma hafi tvisvar komið upp tilvik sem varði meðferð á trúnaðarupplýsingum. Er ekki laust við að maður furði sig á að fullorðnum einstaklingum sé ekki treystandi til að halda trúnað og þá ekki sízt þegar um er að ræða upplýsingar sem varða þjóðaröryggi. Þetta er að öðru leyti sambærilegt þegar stefnuræðum forsætisráðherra var lekið í fjölmiðla. Þetta er auðvitað til algerrar skammar!

Þegar stefnuræðum forsætisráðherra var lekið á sínum tíma í Stöð 2 var t.a.m. bent á það á Vefþjóðviljanum að einhvers staðar í þingsölum Alþingis sæti þingmaður sem vissi að um leið og fréttamönnum stöðvarinnar þóknaðist að opna munninn þá væri hann fokinn. Stöð 2 væri komin með sinn eigin vasaþingmann. Spurning er hvort það hafi verið umræddur vasaþingmaður sem lak upplýsingum um fundi utanríkismálanefndar í Fréttablaðið? Ég vona allavega svo sannarlega að það séu ekki margir á Alþingi með slíkt ömurlegt innræti.

---

Og fleira gerðist í vikunni. Þessi fróðlegu orð voru t.a.m. látin falla: „Þessi ríkisstjórn er búin að sitja allt of lengi. Hún er orðin löskuð og geðstirð eftir ýmis erfið mál og menn virðast ekki lengur hafa neinn áhuga á því sem þeir eru að gera.“ Þetta sagði engin önnur en Ingibjörg Sólrún Gísladóttir í viðtali við Fréttablaðið þann 27. janúar sl. Þetta er svo sem ekki í fyrsta skiptið sem hún og fleiri kratar hafa sagt eitthvað í þessa veru, en mín spurning er hins vegar þessi: Ef þetta er skoðun Ingibjargar á ríkisstjórninni, hvað þá með R-listann? Það vill nefnilega svo skemmtilega til að hann hefur stjórnað Reykjavíkurborg ári lengur en núverandi ríkisstjórn hefur stjórnað landinu eða frá árinu 1994. Og ef ríkisstjórnin er löskuð eftir mörg erfið mál, hvað má þá segja um R-listann?

---

Fyrstu lýðræðislegu kosningarnar fóru fram Í Írak í gær og var kosningaþátttakan um 60% sem er fram úr björtustu vonum. Einkum með það í huga að andstæðingar lýðræðislegrar þróunar í Írak reyndu allt til að reyna að koma í veg fyrir þær og höfðu m.a. hótað þeim dauða sem létu sjá sig á kjörstað. Þeir létu heldur ekki sitja við orðin ein og myrtu a.m.k. 44 með árásum á kjörstaði, þar af voru níu sjálfsvígstilræðismenn. Það er vonandi að þetta verði upphafið að því að það takist að koma á stöðugleika og friði í landinu.

---

Og svo er það að lokum hið verðandi evrópska sambandsríki í austri. Greint var frá því í fréttum fyrir helgi að efnahagur Evrópusambandsins væri í tómu tjóni og ekki útlit fyrir að aðildarríki sambandsins stæðu undir væntingum í þeim efnum. Hvað er nýtt? Evrópusambandið setti sér það markmið árið 2000 að verða öflugasta, upplýstasta og samkeppnishæfasta markaðssvæði heimsins árið 2010. Flestir eru þó sammála um að sambandið sé lengra frá því markmiði í dag en það var árið 2000, þ.á.m. ófáir forystumenn Evrópusambandsins sjálfs. Fyrirheitna landið?

Hjörtur J. Guðmundsson

Þegar Hafdís fór til Valhallar

Ég er áhugamaður um stjórnmál og les reglulega pólitískar síður, þ.á.m. vefrit Ungra Jafnaðarmana, Pólitík.is. Sjaldan er ég nú sammála skrifum Ungra Jafnaðarmanna en kann þó að meta að ungt fólk noti fjölmiðla, (t.a.m. netið) til að koma á framfæri pólitískum skoðunum sínum og hugmyndafræði.

En síðustu helgi rakst ég hins vegar á grein eftir Hafdísi Erlu Hafsteinsdóttur þar sem fjallað var um sýningu á myndinni Fahrenhype 9/11 sem fram fór í Valhöll 13. janúar sl. Sjálfur var ég á þessari sýningu og eftir að hafa lesið grein Hafdísar fór ég að efast um að við hefðum verið á sömu sýningu. Ég man allavega að mörgu leyti allt öðruvísi eftir ýmsu sem Hafdís nefnir í grein sinni og get ég því ekki orða bundist með að gera nokkrar athugasemdir í þeim efnum. Ég sé mig tilneyddan til að svara þessari grein þar sem Hafdís Erla segir í flestum tilfellum rangt frá og notar á sama tíma vefritið Pólitík.is til að ráðast með ósanngjörnum hætti á Unga Sjálfstæðismenn.

Fyrir það fyrsta er ekki hægt að skilja grein Hafdísar öðruvísi en að einungis hafi einstaklingar úr röðum repúblikana komið fram í myndinni.
Þetta er ekki rétt enda komu ýmsir demókratar þar einnig fram, þ.á.m. Ed Koch, sem var borgarstjóri New York-borgar frá 1978 til 1989 fyrir demókrata og sat þar áður í Fulltrúadeild Bandaríkjaþings fyrir Demókrataflokkinn og Zell Miller, sem er öldungardeildarþingmaður fyrir Demókrataflokkinn og fyrrverandi ríkisstjóri Georgíu. Einnig mætti nefna til sögunnar Dick Morris, sem hefur starfað fyrir báða flokkana en er þekktastur fyrir að hafa verið kosningastjóri Bills Clintons í forsetakosningunum 1996.

Hafdís nefnir einmitt Zell Miller til sögunnar í grein sinni, suðurríkjamanninn með kúrekahattinn sem staddur var á sveitasetri sínu. Hún hefur sennilega gleymt að nefna að hann væri demókrati sem annars kom alveg skýrt fram í myndinni. En gott og vel. Hafdís gagnrýnir líkingarmynd sem Miller dróg upp um að s.l. sumar hafi hann orðið var við eitraðan snák í garði sínum og án þess að taka málið fyrir nefnd eða eitthvað því um líkt þá drap hann snákinn með skóflu. Það er ekki óalgengt að fólk noti líkingarmyndir til að lýsa kenningum, atburðum, lífsháttum og svo frv. Það að Hafdís taki því þannig að hann hefði viljað berja og drepa hryðjuverkamenn með skóflu er bæði barnalegt og segir meira um tilgang skrifa hennar heldur en lýsingarmynd þingmannsins.

Lýsing Hafdísar á veru sinni í Valhöll þetta umrædda kvöld er annars mjög dramatísk, eins og t.d. þegar hún talar um að hún hafi sigið niður í „leðurklætt Valhallarsætið og sundlað" vegna þess að myndin fór eitthvað illa í hana. Þó það sé nú út af fyrir sig aukaatriði þá er sá galli á þessari frásögn að sætin í fundarsalnum í Valhöll eru alls ekki leðurklædd. Það má vel vera að þetta sé ekki viljandi gert hjá henni en ég stórefa það að hún hafi setið í sama sætinu í um þrjá tíma og ekki tekið eftir því hvort að það hafi verið leðurklætt eða ekki. Fyrir utan það eru venjulegir „samkomustólar” sjaldnast úr leðri. Hafdís reynir á þennan hátt að draga upp dökka mynd að starfi Sjálfstæðisflokksins.

Hafdís leggur mikla áherslu á það í grein sinni hversu mikilvægt sé að vera málefnalegur sem er auðvitað sjónarmið sem ég get tekið fullkomlega undir. En það er oft auðveldara að ráðleggja öðrum góða siði en að tileinka sér þá sjálfur. Hún talar um að sá fyrsti sem tekið hafi til máls í umræðunum eftir sýningu myndarinnar hafi talað um að nauðsynlegt væri að kynna sér báðar hliðar svo hægt væri að mynda sér rökstudda skoðun.
En síðan hafi þessi einstaklingur, sem Hafdís segir hafa verið SUS-ara, lýst því yfir að „afturhaldskommatittir hefðu sko engan áhuga á að kynna sér eitt eða neitt sem ekki samræmdist þeirra þröngsýnu skoðun," og bætt við að hann þyrði að veðja að það væri enginn jafnaðarmaður í salnum. Síðan hafi hann hlegið „svo undir tók í Valhöll."
Enn vantar ekki dramatíkina. Gallinn er bara sá að þetta er ekki rétt.

Í fyrsta lagi þekki ég þennan strák og veit fyrir víst að hann er ekki meðlimur í SUS þó Hafdís gefi sér að svo sé. Í annan stað notaði hann aldrei hugtakið „afturhaldskommatittur" og í þriðja lagi sagði hann einfaldlega að hann ætti ekki von á því að t.d. margir ungir jafnaðarmenn hefðu áhuga á að sjá Fahrenhype 9/11 miðað við þau viðbrögð sem hann hefði fengið við myndinni frá fólki sem hann þekkti á vinstrivængnum. Það getur hins vegar passað að hann hafi sagt eitthvað á þá leið að hann þyrði að veðja að enginn ungur jafnaðarmaður væri í salnum en ekki varð ég var við að hann hefði hlegið eitthvað sérstaklega að því, hafi hann gert það, og alls ekki á jafn dramatískan hátt og ætla má af grein Hafdísar. Það hefði varla farið framhjá manni. Hver tilgangur Hafdísar er með því að bæta þarna inn „afturhaldskommatittur” veit ég ekki. Dæmi hver fyrir sig.

Hins vegar tók Hafdís til máls nokkru síðar og sagðist vera ungur jafnaðarmaður og því væri a.m.k. einn slíkur þarna. Brást þessi kunningi minn við því með því að brosa og segja: ,,Jæja...," sem ég skildi sem svo að hann viðurkenndi að hafa hlaupið á sig (og reyndar sagði hann við mig og fleiri síðar um kvöldið að hann hefði verið full fljótur á sér þarna). Við þetta hló hins vegar allur salurinn hins vegar.
En hver er annars munurinn á því að gefa sér að engir ungir jafnaðarmenn væru í salnum og því að gefa sér að umræddur einstaklingur væri í SUS? Ég sé hann ekki. Þannig að kannski Hafdís ætti að líta sér aðeins nær áður en hún skammar aðra fyrir að vera ómálefnalegir?

Síðan segist Hafdís hafa verið í vonlausri stöðu í umræðunum eftir myndina vegna þess að hún hafi verið eina stelpan. Það er heldur ekki rétt þar sem t.a.m. hún sat við hliðina á vinkonu sinni en fyrir utan það, hvað kom kynferði fólks málinu við þarna?
Það voru alveg greinilega nokkrir þarna á hliðstæðri bylgjulengd og hún og hefði maður haldið að það væri það sem máli skipti í þessu sambandi, skoðanir fólks, en ekki kyn þess. Síðan segir Hafdis að hún hafi líka verið eini „afturhaldskommatitturinn" á svæðinu, en hún hafi nú ekki látið það neitt á sig fá og hellt sér út í „brennheitar umræður við SUSarana um Íraksstríðið, áróður og Bush." Reyndar notaði hún ekki orðið „afturhaldskommatittur” þetta kvöld heldur sagðist hún einfaldlega vera jafnaðarmaður.
Þarna gengur hún s.s. enn lengra og gefur sér að allir þarna, aðrir en hún, hafi verið meðlimir í SUS. Varla verður þetta skilið öðruvísi, nema hún hafin algerlega hunsað aðra þarna. Annars mætti halda á allri greininni að hún væri tilraun til að gera einhvern píslarvott úr greinarhöfundinum.

Annar félagi minn sem þarna var staddur minntist á íslamfasisma, og útskýrði það að hin fasísku öfl eins og Al-Quada og skyldir hópar væru að misnota sér nafn Íslam, og höfðuðu til fátækra, lítt upplýstra hópa oftasts ungs fólks með hatri sínu á vesturlöndum og lýðræðis og frelsisgildum þeirra. Hér var alls ekki átt við Íslam almennt, eða hin ýmsu íslömsku lönd og ríkisstjórnir þeirra, eins og Hafdís ýjar að. Baráttan er ekki milli kristni og Íslam, og var alls ekki átt við það – það þarf reyndar ótrúlegt hugmyndaflug og fyrirfram gefnar skoðanir á mönnum og málefnum til að komast að þeirri niðurstöðu – heldur milli öfgaafla sem berjast í nafni Íslam gegn öllum vestrænum menningar og lýðræðisgildum annars vegar og hins vegar frelsisþenkjandi íbúa allra landa.

Jæja, ekki þarf að lengja þetta mál mikið meira. Þó svo að Hafdís Erla hafi komið á áhugaverða bíósýningu hjá Sambandi Ungra Sjálfstæðismanna, farið síðan heim til sín og logið upp grein um atburðarásina gef ég mér ekki að allir Ungir Jafnaðarmenn myndu gera slíkt. Skrif hennar eru ómálefnaleg á allan hátt og einkennast af barnaskap.
Það er eitt að takast á á pólitískum vettvangi og skiptast á skoðunum en annað að búa til sögur, reyna að sverta sína pólitísku andstæðinga með lygum og tilbúningi. Ég vona að Ungir Jafnaðarmenn og ritsjórn Pólitík.is fari ekki að starfa á þeim vettvangi sem Hafdís Erla leggur þarna upp með heldur haldi áfram að veita okkur Sjálfstæðismönnum harða samkeppni í málefnaskoðunum og verði áfram verðugur og sanngjarn andstæðingur. Í framhaldi af því geta ungliðahreyfingarnar og aðrir notað vefrit sín til að takast á málefnalegan og sanngjarnan hátt og þurfa ekki að eyða dýrmætum tíma í að skrifa og svara á þessum grundvelli sem hér hefur verið gert.

Gísli Freyr Valdórsson

Mánudagspósturinn 24. Janúar 2005

Hin sjálfskipaða Þjóðarhreyfing fjögurra einstaklinga birti margumrædda auglýsingu sína í bandaríska blaðinu The New York Times sl. föstudag. Þar var þess m.a. krafizt að Ísland yrði tekið af listanum yfir þau ríki sem studdu innrás bandamanna í Írak fyrir hálfu öðru ári síðan. Þar var það ennfremur fullyrt að Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson hefðu brotið lög með því að taka þá ákvörðun að styðja innrásina án samráðs við Alþingi. Daginn eftir var greint frá því á Mbl.is að þessi listi væri ekki lengur til samkvæmt fréttum Reuters fréttastofunnar og að hann hefði ekki verið notaður í marga mánuði. Bandarísk stjórnvöld hefðu tekið nýjan lista í gagnið, um það leyti sem hinn eldri var lagður af, og á honum væru aðeins þau ríki sem lagt hefðu til hermenn í Írak. Frá þessu var m.a. greint í erlendum fjölmiðlum vel áður en Þjóðarhreyfingin svonefnda lagði af stað með umrætt uppátæki sitt, t.a.m. af AFP-fréttastofunni í október sl.

Eiríkur Tómasson, lagaprófessor, lýsti svo þeirri skoðun sinni í viðtali við Stöð 2 á laugardag að Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson hefðu verið í fullum lögformelgum rétti með að lýsa yfir stuðningi Íslands við innrásina í Írak og hefðu ekki þurft að gera það í samráði við Alþingi. Maður spyr sig því óhjákvæmilega að því hvers vegna forsvarsmenn hinnar svokallaðrar Þjóðarhreyfingar hafi ekki verið búnir að vinna heimavinnuna sína sem skyldi í þessum efnum. Þess í stað var bara vaðið af stað með látum og kastað til höndunum í samræmi við það á kostnað annarra.
Ekki vildi ég vera einn af þeim sem greiddi fyrir þennan brandara í The New York Times. En það er þeirra mál sem það gerðu.

---

Nýjasta hugmynd aðdáendaklúbbs Bobbys Fischer á Íslandi er að hérlend stjórnvöld veiti honum íslenzkan ríkisborgararétt því annars framselji japönsk stjórnvöld karlinn til Bandaríkjanna. Þetta er nú meiri vitleysan allt saman og byrjaði með því að honum var boðið dvalarleyfi hér á landi á þeim forsendum að hann hefði einhver sérstök tengsl við landið. Maðurinn lék skák hér í eitt skipti fyrir 30 árum síðan og það vildi bara svo til að sú skák fór fram á Íslandi. Það er ekki eins og það hafi verið fyrir sérstaka ósk Fischers að svo yrði. Skilst reyndar að hann hafi helzt ekkert vilja koma hingað til lands.

Svo á Fischer vissulega góðan vin hér á landi, Sæmund Pálsson, og án þess að mér komi til hugar að gera lítið úr þeim vinskap þá get ég ómögulega séð að þetta tvennt sé nóg til að réttlæta veitingu íslenzks ríkisborgararéttar. Hversu víða hefur Fischer annars leikið skák í heiminum? Hvers vegna datt engri annarri ríkisstjórn í hug að skipta sér af málum hans nema þeirri íslenzku? Ekki einu sinni þýzkum stjórnvöldum kom það til hugar þó Fischer sé af þýzkum ættum. Hvers vegna?
Nei, mín afstaða er einföld: Bobby Fischer, nei takk!

---

Anders Fogh Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur, tilkynnti í upphafi vikunnar að boðað yrði til þingkosninga í landinu þann 8. febrúar nk. Þó ekki verði sagt að fyrirvarinn sé langur þá er þetta ekkert sem ætti að koma á óvart enda legið í loftinu síðan fyrir jól a.m.k. að boðað yrði til kosninga í fyrra lagi. Kjörtímabilið rennur ekki út fyrr en eftir níu mánuði en samkvæmt dönskum lögum getur sitjandi ríkisstjórn boðað til kosninga talsvert fyrr hugnist henni svo.
Nú hef ég ekki kannað það sérstaklega en ég geri ráð fyrir að þetta sé fyrirkomulag sem komið hafi verið á áður en skoðanakannanir komu til sögunnar eða a.m.k. áður en notkun þeirra varð eins mikil og raun ber vitni í dag.

Fyrir vikið boða ríkisstjórnir í Danmörku gjarnan til þingkosninga nokkru áður en kjörtímabilið rennur út ef þær telja skoðanakannanir þá vera sér hliðhollar. Þetta gerði stjórn jafnaðarmanna líka í lok árs 2001 þegar hún var við völd og taldi sig vera í góðum málum. Hins vegar þróuðust mál þannig að kosningabaráttan snerist öll um málefni innflytjenda og því voru jafnaðarmenn ekki viðbúnir. Fyrir vikið töpuðu þeir kosningunum og hægriflokkarnir komust til valda. Annars er það skemmtilegasta við kosningarnar núna fyrir mína parta að ég verið einmitt úti í Kaupmannahöfn bæði í aðdraganda kosninganna og á kjördag.

---

Þórunn Sveinbjarnardóttir var innt álits á því í fjölmiðlum fyrir helgi að trúnaðarupplýsingum hefði verið lekið í Fréttablaðið um það sem fjallað var um á fundi í utanríkismálanefnd Alþingis 21. marz 2003, en Þórunn á sæti í nefndinni. Sagði hún að það væri hábölvað að upplýsingarnar væru komnar fram á þennan hátt því þetta þýddi að bæði aðal- og varafulltrúar í utanríkismálanefnd lægju undir grun. Síðan var hún spurð að því hvort það, sem hún var sögð hafa sagt á þessum fundi í frétt blaðsins, væri rétt og sagði hún svo vera eftir því sem hún minnti. Þarna hefði Þórunn auðvitað átt að segja að hún gæti ekkert sagt til um það hvort þetta væri rétt eða ekki enda væri hún bundin trúnaði. En þess í stað ákvað hún að vera beggja vegna borðsins, fyrst gagnrýndi hún lekann harðlega en staðfesti svo að hann væri réttur.

---

Greint var frá því á dögunum að atvinnuleysi á Íslandi hefði mælst 2,5% síðustu þrjá mánuði ársins 2004. Það kallast nú varla slæmt. Til samanburðar má nefna að í Þýzkalandi var atvinnuleysið á sama tíma um 10% og sama er að segja um Frakkland. Reyndar er sömu sögu að segja um meðalatvinnuleysið innan Evrópusambandsins alls. Þetta kann að virka voðalega hrífandi á suma hér á landi, sem eiga sér víst þá ósk heitasta að Ísland gerist aðili að sambandinu, en einhvern veginn á ég persónulega bágt með að deila þeirri hrifningu.

---

Fjallað var síðan um að hundruðir erlendra iðaðar- og verkamanna störfuðu án tilskilinna leyfa á höfuðborgarsvæðinu, bæði í viðhaldi eldri húsa og í nýbyggingum, að sögn Samiðnar. Þetta kemur svo sem ekki á óvart í ljósi yfirlýsinga Georgs K. Lárussonar, fyrrv. forstjóra Útlendingastofnunar, í Fréttablaðinu sl. vor um stofnunin hefði ástæðu til að ætla að hundruðir ólöglegra innflytjenda væru búsett á Íslandi. Þau ummæli Georgs komu mér mjög á óvart enda hélt ég að þetta væri ekki vandamál hér á landi. En hér er vitanlega um að ræða mál sem stjórnvöld þurfa að fara vel ofan í saumana á.

---

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sagði í fréttum Stöðvar 2 á laugardaginn að svonefndur Framtíðarhópur Samfylkingarinnar, sem hún veitir formennsku, vildi að Ísland yrði boðberi friðar í heiminum. Bíddu eitthvað kannast ég við þetta, er þetta ekki nákvæmlega það sama og Ástþór Magnússon hefur predikað um árabil?
Það vantar ekki frumleikann.

---

Sá svo í kvöldfréttum Ríkissjónvarpsins sl. fimmtudag að verið var að veita verðlaun á vegum Félags kvenna í atvinnurekstri. Nú hef ég ekkert nema gott um þennan félagsskap að segja, en þegar ég sá fréttina datt mér þetta í hug: Hvað ætli yrði sagt ef stofnað yrði Félags karla í atvinnurekstri? Hvað myndi Femínistafélag Íslands segja við því? Kæmi mér ekki á óvart að slíkt yrði úthrópað sem hin argasta karlremba og tilraun til að setja karlavígi á laggirnar.

Hjörtur J. Guðmundsson

Glæpir í Guantanamo

Þó að ég sé jákvæður í garð utanríkisstefnu Bandaríkjamanna, og hafi stundum reynt að koma til skila þeirra hlið á ýmsum málum, að þá er þessi pistill ekki til þess gerður að hygla þeim.

Eins og allkunna er, þá reka Bandaríkjamenn fangabúðir í Guantanamo flóa á Kúpu. Þar eru menn sem sitja í varðhaldi án dóms og laga. Þessir menn sæta einnig einhverjum pyntingum, þó að ég telji mögulegt að sögusagnir um grimmd fangavarða í þeirra garð kunni að vera eitthvað ýktar.

Ég hef reynt að finna greinar um málið í hægrisinnuðustu og ,,staðföstustu” vefritum sem ég þekki til að kynna mér hlið Bandaríkjamanna. Það er erfitt að segja hvað það er sem fer nákvæmlega fram í Guantanamo fangelsinu, og er það einmitt vandamálið.
Það er þó ljóst að menn eru beittir einhverju ofbeldi til þess að knýja menn til að láta upplýsingar sem að gagni gætu komið í té. Eitt er víst, að þegar allt fór úrskeiðis í Abu Graif voru nýkomnir til starfa þar ,,yfirheyrslu sérfræðingar” og yfirmenn frá Guantanamo fangelsinu. Það virðist ekki hafa haft jákvæð áhrif á meðferð fanga þar.

Það er tvennt sem ég hef að athuga við Guantanamo:

Í fyrsta lagi er ekki réttað yfir mönnum, (nema þá ef til vill í leynum), og mönnum er haldið án þess að ákveðin ákæra sé lögð fram. Á miðöldum mátti refsa mönnum fyrir það að vera þjófar eða vondir menn almennt, þó að ekkert ákveðið tilvik um þjófnað eða glæp væri fyrir hendi. Síðan mótuðust reglur þess efnis að einungis mætti ákæra og dæma menn fyrir ákveðna glæpi, en ekki bara fyrir það að vera glæpamaður almennt. Mér sýnist Bandaríkjamenn vera að hverfa aðeins til starfshátta miðalda í Guantanamo í þeim skilningi að menn eru ekki alltaf settir í varðhald fyrir það að hafa framið eitthvað tiltekið afbrot, sem hægt er að benda á, og dæma fyrir, heldur virðist sem einhverjum mönnum sé haldið fyrir það að vera líklega afbrotamenn, án þess að vera ákærðir fyrir neitt sérstakt. Bretar geta ekki leyft sér að hneppa IRA-hryðjuverkamenn í varðhald, án þess að ákæra þá og gefa þeim tækifæri á réttarhöldum og þar af leiðandi málsvörn. Bandaríkjamenn ættu ekki heldur að leyfa sér að hneppa menn í varðhald án ákæru og réttarhalda. Hlutirnir þurfa að vera gerðir opinberlega, en ekki í leynum og án eftirlits. Eftirlitsleysi og ,,leynimakk” af þessu tagi býður hættunni heim – stjórnvöld gætu misnotað vald sitt.

Í örðu lagi finnst mér miðaldalegt að beita pyntingum til upplýsingaöflunar.

Enginn maður skal sæta pyntingum, grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. – 5. grein Mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna.

Þess má geta að Bandaríkjamenn neita því að pyntingar þeirra í garð fanganna séu ómannúðlegar. Þær eru pyntingar engu að síður, og ég fæ ekki betur séð en að þær séu ómannúðlegar.

Bandaríkjamenn verða að vera öðrum fyrirmynd í þessum efnum til þess að geta betur staðið vörð um réttlætið og frelsið um víða veröld, og staðið gegn ofríki einræðisstjórna í garð þegna sinna. Það var gott að sjá mann dæmdan í 10 ára fangelsi vegna framferði síns í Abu Graif, og fleiri eiga eftir að vera ákærðir í tengslum við það mál. Breskir dómstólar munu einnig fljótlega dæma breska hermenn sem sekir gerðust um pyntingar í Írak. Þetta eru skref í rétta átt. Hæstiréttur Bandaríkjanna (US Supreme court) komst að þeirri niðurstöðu í nýlegu máli að ekki mætti hafa fangana í Guantanamo í haldi án ákæru og réttarhalda að eilífu. Það styttist því vonandi í það að stjórnvöld í Bandaríkjunum endurskoði aðferðir sínar eitthvað í þessum efnum.

Þess má geta að lokum, að fangarnir í Guantanamo eru ekki allir alsaklausir góðborgarar, þó að sumir haldi því fram. Abdullah Mehsud, sem sleppt var úr fangabúðunum fór til að mynda rakleitt til Pakistan, tók þar kínverska gísla, og umvafði þá dínamít sprengjum. Það er full ástæða fyrir Bandaríkjamenn að halda úti fangabúðum og slíku. Það þarf hinsvegar að gera hlutina með öðrum hætti. Rétta á yfir mönnum og ekki á að beita líkamsmeiðingum, að minnsta kosti ekki gagnvart mönnum sem aldrei hafa fengið tækifæri til þess að reyna að sína fram á sakleysi sitt, telji þeir sig saklausa, fyrir hlutlausum og sanngjörnum dómstóli.

Einræðisherrar og ofríkismenn (eins og t.d. Castro á Kúbu, og stjórnvöld í Íran) sem halda mönnum í varðhaldi án dóms og laga, setja menn í hlekki, svipta þá svefni, láta þá svelta og hvaðeina, geta nú borið fyrir sig að þetta geri nú Bandaríkjamenn líka.

Hér getur þú lesið ávarp fulltrúa Bandaríkjamanna, sem er og fyrrum þolandi pyntinga, á ráðstefnu á vegum Sameinuðu þjóðanna árið 1998. Saga hans er gott dæmi um hvað getur gerst ef að eftirlitslausar pyntingar sem stundaðar eru af stjórnvöldum fara úr böndunum.

Sindri Guðjónsson