Fullveldisdagurinn, drögum fána að húni

Þegar landsátakið ,,Veljum íslenskt – og allir vinna”, hófst fyrir nokkru síðan brá undirrituðum nokkuð í brún og taldi hér um gamaldags og úreltan hugsunarhátt að ræða.
En auðvitað er skárra að á þennan hátt sé hvatt til innlendrar verslunar en með tollamúrum og boðum og bönnum.
Verst er þó að hvort tveggja er enn í gangi, svo spurning er hvort þessi herferð, sem er nú studd af helstu þiggjendum ríkisstuðnings og tollaverndar hérlendis, sé ætluð til að auka stuðning við slíkt.
Hins vegar hafa auglýsingar frá landssambandi Bakarameistara í tengslum við þessa herferð verið mikið ánægjuefni. Hafa þeir í auglýsingum sínum hvatt fólk til að draga fána að húni 1. des og síðan reynt að skapa hefð fyrir sérstakri fullveldisköku.
Þó slík hefð væri að mestu byggð í kringum neyslusamfélagið sem ýmsir úthúða, væri það skemmtileg hefð ef fjölskyldur kæmu saman á þessum degi, borðuðu góða köku, hvort sem hún væri bökuð heima eða keypt í bakaríum og töluðu um gildi þessa mikilvæga dags.

Það er ljóst að einhvers staðar verða börn þessa lands að fá fræðslu um mikilvægi þessa dags, ekki virðast þau fá hana í skólum landsins. Áður fyrr var þetta þó alla vega frídagur hjá þeim en er nú víðast hvar bara venjulegur skóladagur.
Í flestum skólum landsins virðist ekki neitt vera gert í tilefni dagsins, en þannig er það ekki alls staðar og er það vel. Sérstaklega skemmtileg hefð hefur myndast að mér skilst í Laugarnesskóla í Reykjavík. Þar er á hverjum degi sérstakur morgunsöngur og hefur undirritaður verið þeirrar ánægju aðnjótandi að vera viðstaddur eitt sinn , var það í tengslum við sumarstarfa minn við upphaf skólastarfs. Sungu börnin þrjú íslensk þjóðlög, og var þemað eðlilega að þessu sinni sumarlög.
En ég heyrði að fyrir ári síðan, á fullveldisdaginn 1. desember höfðu verið sungin Þjóðsöngurinn okkar flotti, sem er vel syngjanlegur ef fólk kann kann hann, sem er í raun það sem helst vantar upp á, ásamt Öxar við ána (þingvallasöngur) og Íslands minni auk þess sem nokkur börn héldu fyrirlestur um fullveldið og baráttuna sem þjóðin átti í til að öðlast það. Á hverjum föstudegi heldur einhver bekkur alltaf einhvers konar leikþátt, eða koma fram á annan hátt, með fyrirlestrum eða einhverju slíku líkt og gert var þá. Þessi stórskemmtilega hefð er eflaust mjög þroskandi fyrir börnin, sem og þau læra um leið um sérstakt mikilvægi daga eins og Fullveldisdagsins.

Aðrir skólar mættu taka eitthvað svipað upp, sérstaklega í tengslum við álíka merkisdaga í sögu þjóðarinnar, þó leitun sé að merkilegri degi. Einnig er nauðsynlegt að skólarnir stuðli að varðveislu menningararfleiðar þjóðarinnar. Undirritaður var vanur því í sínum gamla skóla að á hverjum mánudegi í aðventu að komum við börnin saman í stigagangi skólans, og sungum jólalög og fórum með aðventukvæði þegar kveikt var á kransi skólans. Þó að ekki sé sama hefð í skóla systkina minna, er eitthvað sem betur fer gert í tilefni aðventunnar, þó það mætti vera meira.

Ein helsta stofnunin sem haldið hefur upp á daginn í dag í gegnum árin er Háskóli Íslands, þó hinn almenni stúdent taki lítinn þátt í þeim nú orðið.
Nú virðist vera sem eitthvað eigi að gera til að breyta því, með því að hafa sérstakt þema á hátíðarhöldunum, undir yfirskriftinni ,,Konur og fullveldi”.
Ekki skal hér giskað á hvort þessi nýbreytni hafi áhrif á þátttökuna en í fljótu bragði er ekki augljóst að fullveldið varði annað kynið framar hinu, fyrst og fremst ætti þetta nú að vera hátíðarhöld þjóðarinnar allrar. Hvað kemur þá næst, ,,Karlar og fullveldi”, eða verður kannski einhverri annarri stjórnmálastefnu en feminisma gerð skil í fullveldishátíðum Háskóla Íslands í framtíðinni?

En hvort sem þú lesandi góður ert karl eða kona, ungur eða gamall, ljóshærður eða dökkhærður ertu hér með hvattur til að taka þátt í hátíðarhöldum í tilefni dagsins, hvort sem það er með því að mæta á hátíðarhöld á vegum Háskólans eða með því að setjast að snæðingi með fjölskyldu og vinum, leggur þér til munns fullveldisköku eða einfaldlega dregur fána að húni líkt og auglýsing bakarameistara leggur til, þá óskar undirritaður landsmönnum öllum til hamingju með þennan merkisdag í sögu þjóðarinnar með von um að mikilvægi hans og baráttunnar fyrir að fá að halda upp á hann gleymist þjóðinni aldrei.

Höskuldur Marselíusarson

R-listinn mjólkar borgarbúa

Talsvert hefur verið ritað að undanförnu um þá ákvörðun borgarfulltrúa R-listans að hækka álögur á íbúa Reykjavíkur upp í það hámark sem leyfilegt er samkvæmt lögum. Er ekki skrítið að þetta komi illa við marga enda skattahækkanir aldrei neitt til að gleðjast yfir. Hafa ennfremur ófáir bent á að þetta útspil gangi þvert á margítrekaðar yfirlýsingar forsvarsmanna R-listans á undanförnum árum um að álögur yrðu ekki hækkaðar heldur leitast við að halda þeim í algeru lágmarki. Sú staða sem nú er uppi kemur þó í sjálfu sér ekki óvart enda má segja að um dæmigerð vinnubrögð sé að ræða af hálfu margra vinstrimanna þegar kemur að fjármálastjórn á vegum hins opinbera. Eytt er um efni fram og skattgreiðendur svo látnir taka skellinn þegar allt er komið í óefni sem oftar en ekki vill verða raunin.

Útsvar íbúa Reykjavíkur hækkar úr 12,7% í 13,03% samkvæmt ákvörðun sem borgarfulltrúar R-listans tóku þann 16. nóvember sl., en hærra má útsvar sveitarfélaga ekki vera lögum samkvæmt. Einnig ákvað R-listinn að fasteignaskattar Reykvíkinga yrðu hækkaðir eins og hitt hafi ekki verið nóg. Segir í fréttatilkynningu R-listans að þessi aukna skattheimta verði einkum notuð til að greiða niður skuldir Reykjavíkurborgar.
Má segja að það sé í sjálfur sér ákveðið þroskamerki hjá borgarfulltrúum R-listans að þeir séu farnir að viðurkenna að skuldsetning Reykjavíkurborgar sé vandamál en hingað til hafa þeir harðneitað því og jafnvel sagt að skuldir borgarinnar væru „góðar“ hvernig sem hægt er að komast að slíkri niðurstöðu. Þeir sem bentu á vandann voru síðan kallaðir lygarar eða eitthvað þaðan af verra af forsvarsmönnum R-listans.

Þann tíma sem R-listinn hefur stjórnað Reykjavíkurborg hafa skuldir borgarinnar margfaldast. Vandamálið er reyndar orðið svo slæmt að forystumenn R-listans sjá sér sífellt minna fært að neita þeirri staðreynd. Þetta kom t.a.m. vel fram þegar fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir árið 2004 var sett fram í lok síðasta árs. Skattahækkanirnar nú eru síðan enn ein staðfesting á þessu.

Ef Reykjavíkurborg væri vel rekin gerðu menn væntanlega ráð fyrir því að til aukins kostnaðar kynni að koma á ýmsum sviðum. En það virðist vera lenzka hjá ófáum vinstrimönnum að telja að rétt sé að eyða öllu því fé sem þeir hafi yfir að ráða þegar þeir komast með fingurna í opinberan rekstur. Hver kannast ekki við vinsælt orðalag á vinstrivængnum: „vannýttir tekjustofnar“? Svo þegar aðstæður koma upp sem kalla óhjákvæmilega á aukin útgjöld er eina ráð þeirra að hækka álögur á skattgreiðendur. Eitthvað sem ætti alltaf að forðast eins og heitan eldinn.

Hjörtur J. Guðmundsson

Taktlausa gráttríóið

Um helgina ráku formenn stjórnarandstöðuflokkanna einum rómi upp mikið ramakvein. Kvein þetta var nokkuð samstillt enda tókst þessum sömu mönnum nú á haustdögum að stilla saman strengi sína – að minnsta kosti í einu máli – því að vera á móti ríkisstjórninni í vetur. Það er ekki oft sem þessir þrír menn eru samstíga, nema ef vera skyldi í því að safna skeggi. Þrátt fyrir að kvein þetta hafi verið samstillt var það úr takti við allar staðreyndir.

Til að halda lengt greinarinnar í skefjum kýs ég að kalla þremenningana einu nafni Steingrím Arnar Skarphéðinsson. Ástæða þess að þeir urðu svo uppvægir nú var sú að ríkisstjórnin samþykkti að hrinda fyrirhuguðum skattalækkunum í framkvæmd.

Steingrímur hafði meðal annars þetta að segja:
,,Við höfum alla fyrirvara á þessum áformum bæði hvað varðar innihald þeirra og þó ekki síður aðstæður nú til þess að fara út í og ákveða skattalækkanir langt inn í framtíðina. Það er að okkar mati efnahagslegt glapræði!”

Það er nefnilega það! Það á þá kannski einungis að ákveða skattalækkanir til skamms tíma í senn. Ekki að móta stefnu til framtíðar heldur breyta sköttunum fyrirvaralaust – helst þá til hækkunar líkt og tíðkast hjá Reykjavíkurborg.

Arnar sagði m.a. þetta:
,,Ég hefði byrjað á því að hækka persónuafsláttinn og þar af leiðandi að hækka skattleysismörkin sem hefði komið launþegum miklu jafnar niður og hækkað rauntekjur þeirra sem lægstar hafa tekjurnar.”

Það virðist vera að formaður Frjálslynda flokksins hafi verið svo upptekinn við æfingar á harmakveini stjórnarandstöðunnar að hann hafi gleymt að kynna sér efnisatriði skattalagabreytinganna! Þær fela einmitt í sér umtalsverða hækkun persónuafsláttarins!

Steininn tók úr með málflutningi Skarphéðinssonar
,,Það sem að stendur auðvitað upp úr með þessar tillögur er að þeir fá mest sem hafa mest, þeir sem hafa minnst og jafnvel úr ákaflega litlu að spila, þeir fá langminnst og sumir fá ekki neitt! Það er það sem er ósanngjarnt. Síðan tel ég auðvitað að það sé nú þörf á mörgu öðru í þessu samfélagi heldur en að eyða milljörðum til þess að fóðra vasa þeirra sem eru mjög hálaunaðir.”

Nema kvað?
Það er svo sem ekki við málefnalegri rökum að búast hjá flokki sem hefur enn ekki mótað sér heildstæða stefnu, en hefur þess í stað tileinkað sér baráttuaðferðir erlendra jafnaðarmannaflokka sem felast einkum í slagorðum án raunverulegs innihalds.
Það væri gaman að vita hvernig formaður Samfylkingarinnar ætlar að fara að því að lækka tekjuskatta á þá sem lægst hafa launin. Sá hópur er sem kunnugt er með tekjur langt undir skattleysismörkum og borgar því engan tekjuskatt fyrir!
Þetta er kannski verðugt verkefni fyrir framtíðarhóp Samfylkingarinnar að leysa úr.

Össur virðist líta svo á að ríkið eigi þá peninga sem menn afla og gefi mönnum hluta þeirra til baka af gæsku sinni.
Þannig sé verið að ,,færa fólki” fúlgur fjár með skattalækkunum.
Tökum sem dæmi að ég þyggi mánaðarlega 100 krónu styrk hjá Össuri til rannsókna á bleikjum í Þingvallavatni og tvær krónur frá Steingrími J. til sama verkefnis. Svo minnkar fjárþörf mín svo ég ákveð að hætta að þiggja styrk Steingríms og þiggja einungis 70 kr frá Össuri mánaðarlega. Þá er ég náttúrulega að hlunnfara Steingrím stórkostlega samkvæmt kenningum Össurar!
Ég er að ,,færa” Össuri 30 krónur meðan Steingrímur ,,fær” einungis tvær!
Það verður hver að dæma fyrir sig hversu skynsamlegur svona málflutningur er.

Áróðurinn var þó jafnharðan rekinn ofan í þremenningana því Tryggvi Þór Herbertsson forstöðumaður Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands var næstur tekinn tali:

,,Mér sýnist að þetta komi vel fyrir þá tekjulægstu og fyrir svona lágar millitekjufjölskyldur og barnafjölskyldur og annað slíkt,
þá sýnist mér þetta koma vel út – já.”

og síðar:

,, [Rannsóknir sýna] það að skattalækkanir sem eru tilkynntar með góðum
fyrirvara koma betur niður á hagkerfinu upp á þenslu en skattalækkanir
sem eru tilkynntar allt í einu.”

Svo hafa sumir úr stjórnarandstöðunni klifað á því að það eigi að hlusta á sérfræðingana!
Tilvitnuð viðtöl birtust í sjónvarpsfréttum RÚV laugardagskvöldið 20. nóv. sl.

Vinstrimenn berja sér gjarnan á brjóst og segjast vilja rétta hlut þeirra sem minnst hafa og vilja eigna sér slíka stefnu. Þeir reyna að ná henni fram með ýmiss konar sértækum aðgerðum. Þeir kjósa að setja atvinnulífinu þröngar skorður með miklum álögum til að ,,ná fram réttlæti”.
Staðreyndirnar tala hins vegar sínu máli. Vinstrimenn virðast oft gleyma því að það eru fyrirtækin sem veita fólki atvinnu. Til að þau geti greitt há laun þurfa þau að búa við hagstæð rekstrarskilyrði. Kaupmáttur lægstu launa hefur aldrei hækkað sem neinu nemur þegar vinstri stjórnir hafa setið við völd. Síðan 1995 hefur kaupmáttur ráðstöfunartekna hækkað um ca. 30 % þar af lægstu launanna mest.
Hvað skyldu þremenningarnir hafa sagt við 4 % hækkun tekjuskattsins í stað lækkunar?

Hver skyldi taka mark á þessum málflutningi stjórnarandstöðunnar?
Ég efast um að þeir geri það sjálfir.

Þorsteinn Magnússon

Greinin birtist áður í Morgunblaðinu þann 24. nóvember s.l.

Þau borga fyrir þig

Ég horfði á afhendingu Eddu verðlaunanna um daginn. Þar hélt kona nokkur mikinn reiðilestur. Hún vildi benda mönnum á að það hefði kostað 2000 milljónir fyrir íslenska kvikmyndagerðarmenn að búa til myndir á árinu, en að ríkissjóður hefði ,,einungis” lagt fram 300 milljónir. Þetta þótti henni mikil hneysa! Kvikmyndagerðarmennirnir sjálfir og aðilar frá útlöndum þurftu að borga mismuninn. Það nær að sjálfsögðu ekki nokkurri átt. Síðan fullyrti hún að það væri auðsannanlegt að kvikmyndagerð væri arðvænleg og að réttlátt væri og eðlilegt að aðrir en kvikmyndagerðarmennirnir sjálfir greiði fyrir kvikmyndagerðina.

Ég verð að viðurkenna að hér var ég hættur að skilja konuna. Hvers vegna á ég (sem skattgreiðandi) að greiða fyrir kvikmyndagerðina ef hún er arðvænleg?
Arðvænleg fyrir hverja? Er hún arðvænleg fyrir mig eða fær kvikmyndagerðarmaðurinn arð fyrir vinnu sína og á sama tíma allan kostnað sinn greiddan úr mínum vasa?
Og ef þetta er svona arðvænlegt, hvers vegna keppast menn ekki um að fjárfesta í kvikmyndagerð? Væri ekki betra að leyfa einstaklingum að fjárfesta og græða?
Hvers vegna þarf aðstoð frá ríkinu?

Þegar að ég slökkti á sjónvarpinu fór ég að hugsa til þess að sumir áhugamenn um leiklist hamra reglulega á því að það þurfi að fjármagna leikhúsin rausnarlega.
Aðrir hafa áhyggjur af ástandi knattspyrnuvalla á landinu, og vilja að ríkið komi að því að bæta þar úr og svona mætti lengi telja.

Hvað á maður að segja við fólk sem tímir ekki að borga fyrir sín eigin áhugamál, eða greiða kostnað tengdan eigin atvinnu, heldur vill að kostnaðurinn lendi á samborgurum sínum?

Ríkissjóður er ekki óþrjótandi galdrabrunnur þar sem peningar verða til af sjálfu sér. Of mikil skattbyrði er verulegt vandamál fyrir margt vinnandi fólk, sem stritar til að ná endum saman. – Þau borga fyrir þig.

Sindri Guðjónsson

Hvalveiðarnar hafa ekki skaðað ferðamannaiðnaðinn

Eins og kunnugt er tóku íslenzk stjórnvöld þá ákvörðun á síðasta ári að hefja hvalveiðar í vísindaskyni, en sú ákvörðun var studd af 75% landsmanna samkvæmt skoðanakönnun Gallup í maí það ár. Höfðu þá hvalveiðar í vísindaskyni ekki verið stundaðar hér við land í 14 ár, eða síðan árið 1989. Hvalveiðar í atvinnuskyni voru hins vegar bannaðar af Alþjóðahvalveiðiráðinu 1986. Þó mikill meirihluti landsmanna hafi stutt ákvörðun stjórnvalda lagðist hún ekki ýkja vel í suma, þ.á.m. forsvarsmenn Hvalaskoðunarsamtakanna og ýmsa aðra aðila innan ferðaþjónustunnar auk ýmissa umhverfisverndarsamtaka. Er óhætt að segja að þessir aðilar hafi keppst við að spá hruni íslenzka ferðamannaiðnaðarins ef stjórnvöld drægju ekki ákvörðun sína til baka. En annað hefur þó komið á daginn.

Þvert á fullyrðingar þessara aðila stefnir nú í metár í straumi ferðamanna til landsins. Þannig var greint frá því á Mbl.is 28. október sl. að um 37 þúsund fleiri erlendir ferðamenn hafi komið til Íslands fyrstu níu mánuði þessa árs en á sama tímabili í fyrra. Ennfremur kemur fram í fréttinni að Ferðamálaráð geri ráð fyrir að erlendir gestir til landsins verði um 365 þúsund á árinu eða um 45 þúsund fleiri en í fyrra. Þetta samsvarar því að hingað til lands muni að meðaltali um eitt þúsund gestir hafa komið á degi hverjum á árinu. Þarna er þó aðeins átt við erlenda gesti sem dvelja í landinu að sögn Ferðamálaráðs. Því til viðbótar komi fjöldi fólks með skemmtiferðaskipum auk þeirra sem hafa aðeins stutta viðdvöl í Leifsstöð.

Samfara þessu hafa gjaldeyristekjur þjóðarbúsins vegna ferðamannaiðnarðarins aukist verulega. Þannig námu þær 14,9 milljörðum króna fyrstu sex mánuði þessa árs en voru 13,9 milljarðar í fyrra samkvæmt tölum frá Seðlabankanum. Aukningin er því sem nemur um einum milljarði króna á umræddu tímabili og má búast við að hún verði nokkuð meiri þegar tölur liggja fyrir um árið 2004 í heild.

Sama var uppi á teningnum á síðasta ári. Ekki er að sjá að hvalveiðarnar hafi haft nokkur áhrif þar á frekar en í ár. Samkvæmt upplýsingum frá Ferðamálaráði fyrir árið 2003 var ferðamannastraumurinn til landsins meiri alla mánuði þess árs en sömu mánuði árið áður og breyttist það ekkert eftir að hvalveiðarnar hófust í ágúst. Þannig má nefna að ferðmönnum fjölgaði um 22% í nóvember 2003 miðað við sama mánuð árið á undan. Var það ár metár í ferðaþjónustunni og er þegar ljóst að árið 2004 er orðið að metári miðað við síðasta ár eins og fyrr segir.

Guðmundur Gestsson, varaformaður Hvalaskoðunarsamtakanna, var einn þeirra sem hvað ákafast börðust gegn hvalveiðunum. Hafði hann uppi stór orð um að veiðarnar myndu skaða hvalaskoðunariðnaðinn og gekk svo langt að krefjast þess í ágúst á síðasta ári að Einar K. Guðfinnsson, formaður ferðamálaráðs, segði af sér vegna stuðnings hans við veiðarnar. Í umfjöllun um hvalveiðar í Fréttablaðinu 10. júlí í sumar viðurkenndi Guðmundur hins vegar að hvalveiðarnar hefðu ekki skaðað hvalaskoðunariðnaðinn og að ferðamönnum í hvalaskoðunarferðir hefði ekki fækkað vegna þeirra.

Maður hlýtur því að spyrja sig hvað hafi orðið af hruni íslenzkrar ferðaþjónustu sem ófáir andstæðingar hvalveiðanna spáðu? Ekki er að undra að lítið sem ekkert hafi heyrzt í andstæðingum hvalveiða hér á landi undanfarna mánuði.

Hjörtur J. Guðmundsson

Jafnrétti orðið misrétti

Síðastliðin ár hefur umræðan um jafnan rétt kynjanna skotið mikið upp kollinum. Þetta er reyndar umræða sem hefur verið viðloðandi – líklega síðustu áratugina.
Hún er auðvitað bara mismikil og oft illa með farin.

Nú er íhaldsmaðurinn auðvitað hlynntur jafnrétti og mér finnst það bara hið besta mál ef að ég og konan mín eigum jafnan rétt og jafn mikil tækifæri í lífinu.

Ég velti fyrir mér nokkrum atriðum varðandi jafnrétti.

Jóhanna Sigurðardóttir þingmaður Samfylkingarinnar hefur oft reynt að slá pólitískar keilur með alls kyns fyrirspurnum til ráðherra varðandi kynjahlutföll og jafnrétti.
Ekki það að hún geti ekki náð í þessar upplýsingar sjálf, en allavega.
T.d. óskaði hún eftir skriflegu svari við fyrirspurn til fjármálaráðherra um kynjaskiptingu í stjórnum og stjórnunarstöðum tíu stærstu lífeyrssjóða landsins. Önnur fyrirspurn þar sem aftur er óskað eftir skriflegu svari kemur frá Jóhönnu sama dag. Og spurningin er einföld, ,, Hvernig er kynjaskiptingin í stjórnum 50 stærstu hlutafélaganna á atvinnu- og fjármálamarkaði?” Spurningum þessum er varpað fram þann 6. okt. s.l. og svar berst frá fjármálaráðherra (eða öllu heldur frá einhverjum skrifstofumanni á launum hjá ríkinu) tæplega mánuði seinna eða þann 2. nóv. Hér verður þó ekki farið nánar út í þá skrýtnu staðreynd að þingmenn geti komið með slíkar fyrirspurnir og komist hjá því að hafa fyrir því að finna slíkar upplýsingar sjálf. Það er efni í annan pistil.

Spurningarnar tvær eru athyglisverðar. Líklega átti Jóhanna von á því að þarna kæmi í ljós að meirihluti stjórnenda í þessum fyrirtækjum og lífreyrissjóðum væru karlar. Það finnst henni líkega hið versta mál. Þetta endurspeglar í raun umræðuna um kvenréttindi sem komin er á algera villigötur. Í kjölfarið á þessu eru nokkrar spurningar sem mér datt í hug um þetta.

Af hverju spurði Jóhanna um 50 ,,stærstu” fyrirtækin?
Er e.t.v. verra að karlar séu við stjórn í stærri fyrirtækjum? Ef að 5 manna kvenstjórn er við völd í meðalstóru fyrirtæki, er það á ekki jafn mikið ,,óréttlæti” eins og ef að það væri 5 manna karlstjórn í stórfyrirtæki.
Annað. Þessi 50 fyrirtæki sem hún spurði um hljóta að vera meðal 50 ,,stærstu” af því að þau eru vel rekin. Burt séð frá því hvort kynið sé við stjórnvölinn. En það skiptir Jóhönnu líklega engu máli. Hún vill að það sé jöfn kynjaskipting á þessum bæjum.Af hverju spurði hún ekki: Hversu margar konur eru undir stýri hjá Steypustöðinni?
eða hvernig er kynjaskiptingin á sjómönnum?

Nú geri ég ráð fyrir að Jóhanna og félagar hennar í Samfylkingunni vilji beita sér fyrir því að það verði sett lög varðandi kynjahlutföll í stjórnum fyrirtækja.
Líklegast munu þau einbeita sér að lífeyrissjóðunum, fjármálafyrirækjum og stórfyrirtækjum. Krafan mun vera um allavega helmingaskipti kynja í stjórnum fyrirtækja. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, sem um þessar mundir undibýr stefnumótum Samfylkingarinnar, var spurð í sjónvarpsþætti á dögunum hvort að hún myndi beita sér fyrir slíkum lögum. Hún neitaði því ekki en ,,vonaði” að til slíks þyrfti ekki að koma.

Má þá ekki eiga von á því í framhaldinu að Samfylkingin (ef hún verður þá til) muni í framtíðinni beita sér fyrir því að helmingur allra vörubílstjóra verði konur?
Mun flokkurinn ásamt Feminstiafélagi Íslands ekki beita sér fyrir því að helmingur allra smiða og rafvirkja á landinu verði konur? Er það ekki ,,eðlileg þróun” og ,,jafnrétti.” Hvernig stendur á því að stjórnmálamenn sem þykjast láta sér annt um jafnréttismál einblína bara á það að konur verði áhrifamiklar í stjórnum fyrirtækja. Oftast eru þetta jafnaðarmenn sem svona tala en vilja þó ekki láta jafnt yfir alla ganga.
Tökum dæmi: Í stjórn stórfyrirtækis starfa 8 manns – 2 konur og 6 karlar. Lögin ganga í gildi og þá þarf að taka upp á því reka 2 karla.
Af hverju? Voru þeir ónothæfir? Alls ekki, þeir voru bara karlar! Er þá ekki jafn raunhæft að reka mikið af kennurum og ráða helming allra kennara sem karla? Er þá ekki jafn raunhæft að reka kassastelpur í stórverslunum og ráða inn helming karla?

Mikið hefur heyrst frá Feminstafélagi Íslands um þessi mál sl. ár og hefur heilt stjórnmálaafl, Samfylkingin, tekið að mestu leyti undir skoðanir þess félags.
Fyrir síðustu Alþingiskosningar fannst Samfylkingunni mikilvægt að kona yrði næsti forsætisráðherra. Það er svo sem ekki við öðru að búast þar sem formaður flokksins er ónothæfur í stjórnun en hins vegar er þetta mjög hættulegt hugarfar. Það þarf ekki konu í stól forsætisráðherra. Það þarf hæfan einstakling sem hefur vit á því sem hann er að gera. Ef það síðan er kona, þá er það bara hið besta mál. Reyndar hið allra besta mál!
Þarna vildu menn þó koma lélegum stjórnmálamanni sem hafði á 9 árum tekist að koma höfuðborginni næstum á hausinn, svikið samstarfsmenn sína og farið óundirbúin í framboð með lítið fyrir sér nema persónulegt hatur á þáverandi forsætisráðherra, í forsætisráðherrastól.
Af hverju, jú af því að þá væri það í fyrsta skipti sem kona yrði forsætisráðherra.
Aldrei lagði Samfylkingin mikið upp úr leiðtogahæfileikum ISG.

Feministar og þeir sem tala hvað hæst fyrir ,,jafnrétti” kynjanna hafa eins og áður sagði lagt mikið upp úr því að konur nái árangri í fyrirækjum og í stjórnunarstöðum í þjóðfélaginu. Það er svo sem ekkert við það að athuga að konur nái árangri.
Auður í krafti kvenna er gott dæmi um framlag kvenna til atvinnulífsins.
Maður veltir samt einu fyrir sér. Hvernig líta feminstar þá á þær konur sem kjósa það að mennta sig ekki og einbeita sér að heimilinu og börnunum?
Eru þær verri eða ,,lélegri” konur en ella?
Eru þær að missa af því sem heimurinn hefur að bjóða?
Eru þær fastar í gamaldags hugsunarhætti? Þetta eru alls ekki ósanngjarnar spurningar.
Sú kona sem sér fram á það að maður hennar geti unnið fyrir þeim tekjum sem heimilið þarf til að reka sig og kýs í framhaldi af því að einbeita sér að barnauppeldi og að sinna góðu heimili, er ekki verri kona en menntaða konan sem er deildarstjóri eða forstjóri.
Hins vegar líta gallharðir feminstar niður á slíkar konur.

Nú er ég líklega búinn að koma mér í vandræði með því að skrifa slíkan pistil.
Því að um leið og maður gagnrýnir Feminstafélag Íslands og/eða þá þingmenn sem þykjast standa að jafnréttisbaráttu, er maður víst orðinn karlremba.
Þá er maður gamaldags og skilur ekki ,,nútímann.”

Staðreyndin er hins vegar sú að ég og konan mín höfum alveg jafn mikla möguleika og jafn mikinn rétt í lífinu. Við erum ung, eigum alla framtíðina fyrir okkur og getum valið okkur þá leið sem við viljum fara í lífinu. Við getum bæði menntað okkur og lagt á okkur að ná langt (hvernig sem það er svo skilgreint). Best er auðvitað að við tökum sameiginlegar ákvarðanir og styðjum við bakið hvort á öðru til að láta drauma okkar rætast. En við eigum jafn mikla möguleika.

Gísli Freyr Valdórsson

Aldrei aftur verkfall

Með lögum hefur nú verið bundinn endi á langt og strangt kennaraverkfall sem lokað hefur öllum opinberum grunnskólum landsins.
Hver stjórnmálamaðurinn á fætur öðrum hefur með heitstrengingum lýst því yfir að þetta megi aldrei gerast aftur. Fagnaðarefni er að ekki hefur þurft að framfylgja öllum þáttum laganna, þar sem deiluaðilar hafa loksins samið sín á milli. En sveitarfélögin virðast ekki hafa náð sínum markmiðum um breytingar á starfsháttum grunnskóla og breyttan vinnutíma, og virðist jafnvel miðstýringin hafa verið aukin m.a. með því að launapottur skólastjórnenda, eina leið þeirra til að verðlauna góða kennara, hefur verið nánast aflagður.

Því verður ekki á móti mælt að verkfallið kom flestum heimilum landsins í opna skjöldu, enda hefur verkföllum hér á landi fækkað mikið undanfarin ár, þetta var orðið fjarlæg martröð úr fortíð stéttaátaka og miðstýringar þjóðfélagsins.
Jafnvel stjórnarandstöðuþingmenn hafa lýst því yfir að með frekari lagasetningum sé rétt að koma í veg fyrir að svona lagað gerist á ný á Íslandi á 21. öldinni. Hafa menn helst verið að horfa til hinna norðurlandanna, hvernig málunum er háttað þar og hvað læra megi af því. En sá lærdómur á varla við í þessu tilviki nema að litlu leyti, því auðvitað getum við ekki bara gefið eftir öllum kröfum kennara líkt og virðist undirliggjandi hjá þeim sem þangað vilja helst horfa. Eðlilegra væri að við lærðum af sögunni og færðum okkur á ný yfir í meiri sveigjanleika og frelsi í skólamálum landsins líkt og hefur skilað sér í því að í flestum öðrum atvinnugreinum starfar stétt með stétt.

Frekari lagasetning frá Alþingi þarf því að tryggja aukið sjálfsstæði hvers skóla, frekari heimildir skólastjórnenda til að verðlauna góða kennara og reka slæma þvert á allar prófgráður viðkomandi manna, aukin áhrif foreldrafélaga hvers skóla fyrir sig á starfsemina, réttindi foreldra til að taka börn sín úr skólum og kenna þeim heima, auknar kröfur á kennara um að þeir standi sig, aukna samkeppni milli skóla um nemendur og þá jafnframt fjármagn, valfrelsi foreldra um hvaða skóla börnin fara í, að hætt sé að borga kennurum laun fyrirfram, aukna áherslur á einkaskóla og síðast en ekki síst heimild til fækkunar starfsmanna í skólum, og styttingar grunnskólans um eitt ár í sparnaðarskyni fyrir sveitarfélögin.
Einnig þarf að leysa lífeyrissjóðsmál kennara enda eru lífeyrisskuldbindingar ríkisins orðnar þungur baggi á þjóðfélagið.

Ein af fréttum vikunnar í þeim farsa sem fór af stað þegar tilkynnt var um lögin, flestum kennurum til léttis enda höfðu þeir í stolti sínu ekki getað samþykkt samning lakari en kröfur þeirra voru um – en jafnframt flestum sveitarfélögum landsins algerlega ofviða – var að kennarar ætluðu ekki að vinna vinnuna sína þegar þeir snéru aftur í skólana, ef þeir á annað borð mættu. Að kennarar sitji með hendur í skauti í vinnunni væri náttúrulega algerlega óásættanleg vinnubrögð fyrir alla foreldra, líkt og formaður Heimils og skóla hefur sagt, og ýtti bara undir raddir þess efnis að kennarar séu ekkert annað en stríðaldnar barnapíur, þó höfundur þessar greinar vilji ekki meina að svo sé.

Heyrst höfðu raddir, sem sjálfsagt er að taka undir, að foreldrar sem hefðu kost á því, og aðrir aðstandendur sem gengið hafa í störf kennara undanfarnar vikur ætluðu að mæta í skólana í vikunni til að fylgjast með að kennarar ynnu sína vinnu og er það vel. Jafnvel að ef kennarar mættu ekki tækju aðstandernurnir að sér kennsluna, enda margir orðnir vanir slíku. Nú hefði líklegast heyrst hljóð úr horni ef fólk án lögverndaðra réttinda sem kennarar gengi þannig í störf fólks sem ekki lét svo lítið að mæta til starfa, en fróðlegt hefði verið að sjá hvort að gæði kennslunnar hefðu orðið eitthvað lakari, eða aginn eitthvað lakari í íslenskum kennslustofum við það. Sérstaklega nú á dögum þegar sífellt fleiri skólar, má þar nefna Ingunnarskóla í Grafarholti sem dæmi, senda ekki einu sinni börnin heim með verkefni að loknum skóladegi.

Ósagt skal látið hvort þeir treysti ekki foreldrunum til að sjá um kennsluna, en alla vega er það raunin að ríkið treystir ekki foreldrum þessa lands til að sjá um kennslu barna sinna. Jú, því sú er raunin að hér á landi, öfugt við t.d. í Svíþjóð, Bandaríkjunum, Noregi og víðar, að ekki er lengur heimilt fyrir heimavinnandi foreldra að sjá alfarið um uppfræðslu eigin barna, sem var jú lykillinn að læsi og varðveislu tungunnar í gegnum aldirnar hér á landi. Með allri þeirri tækni sem nú er fyrir hendi er ekkert því til fyrirstöðu nú á upplýsingaöld að þeir fáu heimavinnandi foreldrar sem eftir eru í landinu, eða jafnvel aðrir aðstandendur, afar og ömmur sem hvort eð er hafa margir hverjir nú orðið nokkurra vikna reynslu af að vera með barnabörnin geti séð um alla mikilvægustu hluta kennslu a.m.k. yngri deilda Grunnskólans, kannski að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.

Auðvitað ættu foreldrarnir þá að geta haldið eftir meiru af launum sínum ef þeir þannig gætu sparað hinu opinbera kostnað á þann hátt eða fengið endurgreiðslu nokkur veginn jafngilda því sem skólarnir fá sem kostnað á hvern nemenda; slíkt gæti jafnvel gert fleiri fjölskyldum kleyft að hafa annað foreldrið meira og minna heima til að sjá um börnin í lífsgæðakapphlaupi nútímans hvar þau verða oft afskipt með tilheyrandi vandamálum líkt og bent hefur verið á í umræðunni.

En vandi íslenska skólakerfisins er hin mikla miðstýring og skortur á sveigjanleika enda hefur sú alda uppgangs og vaxtar sem farið hefur um þjóðfélagið í kjölfar aukins frelsis á síðustu árum farið fram hjá því. En það er vandi sem lagasetning getur leyst þó auðvitað leysi lagasetning jafnan engan vanda eins og svo oft hefur verið klifað á í fjölmiðlum í umræðunni um verkfallið undanfarið. En það er nokkuð ljóst að það að setja meiri peninga inn í kerfið leysir ekki grundvallarvanda þess, svo að hugmyndir Vinstrihreyfingarinnar Græns framboðs um hækkun útsvarsheimildarinnar nú þegar ríkið hyggst lækka sína skatta er ekki svarið, þó auðvitað eigi kjörnir fulltrúar sveitarfélaganna að bera ábyrgð á hve háir skattarnir eru sín megin.

Það er kjósenda að dæma um hverjum sé svo best treystandi til að halda sig innan skynsamlegra marka í samneyslunni en endanleg breyting stærsta sveitarfélagsins frá því að vera með einna lægstu álögurnar á landsvísu yfir í þær hæstu mögulega nú nýlega ætti að tryggja að nýjir, hæfari menn séu ráðnir af borgurunum í næstu kosningum.

En undanfarnar vikur hafa kennt okkur að nóg er komið af því að kennarasambandið beiti börnunum fyrir sig í úreltri stéttabaráttu sinni. Kominn er tími til að á milli skólanna og kennaranna ríki raunveruleg samkeppni um bestu starfskraftana og bestu launin, því svo sannarlega er nóg af virkilega hæfileikaríkum kennurum þarna úti, þó ekki hafi þeir allir prófgráðu upp á það. Einnig er rétt að taka undir með þeim sem bent hafa á að kennarar ættu að semja við hvert sveitarfélag fyrir sig, en slíkt er þó einungis mögulegt þegar sérhver kennari ræður sig á einstaklingsforsendum líkt og gerist á almenna vinnumarkaðnum. Þá verður aldrei aftur verkfall.

Höskuldur Marselíusarson

ERR-OR-listi í kröppum dansi

Á laugardaginn ákvað borgarstjórnarflokkur R-listans að hækka útsvar á skattgreiðendur í Reykjavík upp í hæstu leyfilegu mörk, eða í 13,03 prósent úr 12,7 prósentum. Þá munu fasteignagjöld hækka úr 0,320 prósentum í 0,345 prósent. Ekki er hægt að segja að þessi ákvörðun hafi komið á óvart því flestum er kunnug sú bága fjárhagsstaða sem R-listinn hefur komið borginni í. Í sjónvarpsfréttum RÚV á laugardagskvöldið kom fram að fyrir meðal skattgreiðanda munu þessar hækkanir kosta 10-15 þúsund krónur á ári. Þá er miðað við mann sem er með 3 milljónir í árstekjur og á íbúð sem kostar 10 milljónir. Áætluð tekjuaukning borgarsjóðs af þessum hækkunum er um 1 milljarður króna á ári.

Árni Þór Sigurðsson forseti borgarstjórnar hafði þetta um hækkanirnar að segja:

,,Það sem við erum að hugsa um fyrst og fremst með þessum hækkunum núna er að eiga svigrúm til þess að mæta kjarasamningum á næstu mánuðum og misserum og sömuleiðis til að eiga svigrúm að einhverju leyti til að grynnka á skuldum borgarinnar.”

Það jákvæða við þessi ummæli er að forvígismenn R-listans eru loksins farnir að viðurkenna að skuldasöfnun borgarinnar sé vandamál. Það sorglega er hins vegar það að svona skuli vera komið fyrir fjárhag borgarinnar og að ekki hafi verið gripið í taumana fyrr.

Skuldasöfnun er ekki eina vandamálið sem hrjáir R-listann.
Allir hafa fylgst með vandræðaganginum í kringum afsögn Þórólfs Árnasonar og væntanleg borgarstjóraskipti. Það hryggilega, sem skinið hefur í gegnum ummæli borgarfulltrúa, og raunar einnig fráfarandi borgarstjóra, í því ferli er það hvaða hagsmuni þeir bera fyrst og fremst fyrir brjósti:

,,Ástæðan fyrir því að ég tók það að mér var sú að mér þótti vænt um Reykjavíkurlistann og það sem hann stendur fyrir. Ég stend upp úr stóli borgarstjóra af sömu ástæðum og ég settist í hann.”

Þetta sagði Þórólfur Árnason í yfirlýsingu sinni þegar hann sagði af sér. Þegar hann svaraði spurningum á eftir hafði hann meðal annars þetta að segja:

,,Það er mitt mat að ákvörðunin sé best fyrir Reykjavíkurlistann og mig sjálfan.”

og:

,,Mér finnst fyrst og fremst að ég sé að hugsa um framtíð Reykjavíkurlistans og heiður minn í samhengi”.

Í fréttum RÚV klukkan 22, þann 9. nóvember hafði Árni Þór Sigurðsson forseti borgar-stjórnarm.a. þetta um málið að segja:

,,Eins og ég segi vil ég bara að við fáum tóm til að ræða þetta í okkar hópi hvað við teljum best fyrir Reykjavíkurlistann.”

Fleiri borgarfulltrúar gáfu svipuð svör við spurningum fréttamanna.

Þar höfum við það. Þeir hagsmunir sem R-listamenn bera fyrst og fremst fyrir brjósti eru ekki hagsmunir Reykvíkinga, sem þeir þó hafa valist til að starfa fyrir – heldur þeirra eigin hagsmunir – hagsmunir R-listans. Það er framtíð R-listans en ekki framtíð Reykvíkinga sem þeim eru efst í huga. Svo virðist sem hugsjónir þeirra snúist fyrst og fremst um það að viðhalda eigin völdum en ekki um það að bæta samfélagið í borginni. Þannig klifaði hver borgarfulltrúinn á fætur öðrum á því í liðinni viku að við ákvörðun um brotthvarf Þórólfs Árnasonar og val á nýjum borgarstjóra hefðu hagsmunir R-listans fyrst og fremst verið hafðir að leiðarljósi. Þetta virðist mörgum þykja alveg eðlilegt. Hvað ætli fólk hefði sagt ef Davíð Oddsson hefði lýst því yfir þegar hann var forsætisráðherra að ákvarðanir hans í landsmálunum stjórnuðust af því hvað best væri fyrir Sjálfstæðisflokkinn?

Í þessu tel ég ábyrgð borgarfulltrúa R-listans mikla, en minni ástæða er til að gagnrýna Þórólf Árnason fyrir störf hans fyrir R-listann. Hafa ber í huga að Þórólfur settist í borgarstjórastólinn þegar allt var þegar komið í óefni. Hann var ráðinn til starfa á vegum R-listans til að framfylgja þeirra stefnu. Mikilhæfur maður sem var ráðinn til að framfylgja vonlausri stefnu R-listans. Það var því eðlilegt að hann bæri hagsmuni R-listans fyrir brjósti – það voru jú þeir sem réðu hann en hann var ekki kosinn af borgarbúum. Það voru svo fyrst og fremst borgarfulltrúar R-listans sem tóku ákvörðun um brotthvarf hans. En ummæli Þórólfs endurspegla væntanlega hvaða hagsmunir þar voru í fyrirrúmi eins og ummæli borgarfulltrúa staðfesta.

Það þarf svo sem engan að undra að þeir sem að R-listanum standa, séu uggandi um framtíð hans. Margoft hefur sýnt sig að samstarfið hangir á bláþræði. Hinn bági fjárhagur mun ekki bæta ástandið. Hvert munu R-listamenn sækja fé í næstu gæluverkefni, og til að axla skuldabyrðina nú þegar svigrúm til útsvarshækkana verður fullnýtt? Það skyldi þó ekki vera að þess sæi stað á orkureikningum borgarbúa eins og fordæmi eru fyrir. Talsmenn R-listans benda á að staða borgarsjóðs sé nú ekki svo slæm. Staðreyndin er hins vegar sú að skuldirnar hafa verið færðar að miklu leyti frá borgarsjóði yfir á fyrirtæki borgarinnar til að hylja óráðsíuna.

ERR-listinn má með sanni kallast ERROR-listinn. Þýðing enska orðsins ,,error” samkvæmt orðabókum er ,,villa”, ,,skekkja”, ,,ávirðing”, ,,yfirsjón” og ,,misgjörð”. Þessi orð eru mjög lýsandi fyrir það sem Err-listinn stendur fyrir. Villan er m.a. sú að fulltrúar hans telja sig geta stjórnað borginni farsællega, skekkjuna má finna í rekstri borgarsjóðs og fyrirtækja borgarinnar, yfirsjónirnar eru margar og ávirðingarnar og misgjörðirnar felast meðal annars í því að hafa velt eigin eyðslu yfir á komandi kynslóðir með ótæpilegri skuldasöfnun.

Raunar mætti skrifa margar greinar um sukk R-listans varðandi Orkuveitu Reykjavíkur og önnur fyrirtæki á vegum borgarinnar, með Alfreð Þorsteinsson í broddi fylkingar. Sú umfjöllun rúmast ekki í þessum pistli. Í því sambandi vil ég að svo stöddu bara minna á að ERR stendur fyrir R-listann og OR fyrir Orkuveitu Reykjavíkur. ERR+OR=ERROR.

Þorsteinn Magnússon

Á maður að virða skoðanir annarra?

Ósjaldan heyrir maður sagt að manni beri að virða skoðanir annarra. Ég vil hins vegar leyfa mér að halda því fram að þetta sé tóm vitleysa. Nú er næsta víst að einhverjum bregði og hugsi með sér hvert ég sé að fara og að þetta séu nú ekki beint lýðræðisleg ummæli. Raunin er hins vegar sú að í gegnum tíðina hefur það að virða rétt annarra til að tjá skoðanir sínar breyzt í að virða skoðanir annarra. Þarna kemur m.a. til sú tilhneiging fólks að einfalda hlutina, í þessu tilfelli um of.

Franski heimspekingurinn Voltaire er sagður hafa beint þeim orðum eitt sinn til svarins andstæðings síns að hann fyrirliti skoðanir hans en væri engu að síður tilbúinn að deyja fyrir rétt hans til að tjá þær. Þarna erum við einmitt komin að kjarnanum í skoðanafrelsinu að mínu mati.

Staðreyndin er nefnilega sú að maður getur einfaldlega ekki virt (þ.e. borið virðingu fyrir) skoðunum sem maður er ósammála eða jafnvel fyrirlítur. Hins vegar getur maður hæglega borið virðingu fyrir rétti annarra til að tjá skoðanir sínar, sama hvaða álit maður kann að hafa á þeim. Þetta stafar af þeirri einföldu ástæðu að í lýðræðislegu samfélagi er réttur fólks til að tjá skoðanir sínar sá sami jafnvel þó skoðanir þess kunni að vera ólíkar og jafnvel algerlega á öndverðum meiði.

Hjörtur J. Guðmundsson

Bitlingar fram í dagsljósið

Eins og flestum er kunnugt starfar árlega fjöldi nefnda á vegum ríkis og sveitarfélaga. Margt bendir til að hið opinbera hafi farið offari í því að skipa nefndir til að leysa hvers kyns vandamál. Þá eru margir þeirrar skoðunar að nefndirnar séu kjörinn vettvangur fyrir spillingu þar sem almannafé sé dælt í starfsemi þeirra og ógjarnan er gefið upp hvaða þóknun nefndarmenn hljóta. Svo virðist sem mjög mismunandi sé hvaða árangri starf nefndanna skilar, og hversu mikil þörf sé á að starfrækja þær.


Sumar þessarra nefnda eru vissulega nauðsynlegar en aðrar mætti að mínu áliti að skaðlausu leggja niður.

Nefndirnar hafa ýmis verkefni með höndum. Sumar eru skipaðar tímabundið til að sinna einstökum verkefnum en aðrar starfa ótímabundið svo sem úrskurðarnefndir ýmiss konar, skólanefndir og próf- og nemaleyfisnefndir. Aukinheldur er starfræktur fjöldi ráða og stjórna á vegum ríkisins. Þar má nefna stjórnir ýmissa sjóða, verkefnisstjórnir og starfsgreinaráð á ýmsum sviðum.

Leynd hefur hvílt yfir þeim upphæðum sem einstökum nefndarmönnum eru greiddar fyrir setu í nefndum. Slíkt er að mínu viti ámælisvert þar sem um almannafé er að ræða.
Slík leynd er líka til þess fallin að auka hættu á spillingu þar sem hún dregur úr möguleikum almennings og fjölmiðla á að veita starfsemi nefndanna aðhald.

Fyrir Alþingi liggur nú frumvarp til breytinga á upplýsingalögum nr. 50/1996. Verði frumvarpið að lögum munu lögin fela í sér skyldu opinberra aðila – þ.e. stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga – til að láta almenningi í té upplýsingar um greiðslur til einstaklinga fyrir setu í nefndum, ráðum og stjórnum á vegum hins opinbera – sé slíkra upplýsinga óskað. Fyrsti flutningsmaður frumvarpsins er Jóhanna Sigurðardóttir þingmaður Samfylkingarinnar, en ásamt henni eru flutningsmenn þau Ögmundur Jónasson, Pétur H. Blöndal, Gunnar Örlygsson, Jónína Bjartmarz og Ágúst Ólafur Ágústsson. Það er ekki oft sem ég sé ástæðu til að hrósa Jóhönnu og félögum í Samfylkingunni fyrir það sem þau hafa fram að færa til þingstarfanna.
Þeim mun meiri ástæða er til að gera því skil þegar svo ber við!

Skýrsla Ríkisendurskoðunar
Árið 2002 gerði Ríkisendurskoðun úttekt á starfsemi nefnda, ráða og stjórna á vegum ríkisins á árinu 2000. Skýrslu hennar má sjá hér.
Í skýrslunni kemur fram að á árinu 2000 voru 910 nefndir, ráð og stjórnir starfandi á vegum ríkisins. Í þeim störfuðu 4456 einstaklingar, en í þeirri tölu eru varamenn ekki meðtaldir. Kostnaður við starfrækslu þessarra nefnda var um 417 milljónir króna. Þess má geta að árið 1985 voru nefndirnar, ráðin og stjórnirnar um 600 talsins að því er fram kemur í skýrslunni og 665 árið 1998 að því er fram kom í svari forsætisráðherra
við fyrirspurn Árna Steinars Jóhannessonar á Alþingi haustið 2000. Ég hef ekki undir höndum upplýsingar um fjölda nefnda sem starfræktar eru í ár en ofangreindar tölur sýna að þeim fór að fjölga verulega eftir 1998.

Í umræddri skýrslu Ríkisendurskoðunar má sjá að fjöldi manna í nefndum, ráðum og stjórnum skiptist þannig eftir ráðuneytum árið 2000:

Menntamálaráðuneyti:                        1135
Heilbrigðis og tryggingaráðuneyti:     519
Félagsmálaráðuneyti:                            429
Landbúnaðarráðuneyti:                         410
Umhverfisráðuneyti:                            400
Iðnaðar og viðskiptaráðuneyti:            337
Fjármálaráðuneyti:                               333
Dóms- og kirkjumálaráðuneyti:          276
Samgönguráðuneyti:                             248
Forsætisráðuneyti:                               150
Sjávarútvegsráðuneyti:                         127
Utanríkisráðuneyti:                                85
Hagstofa Íslands:                                      7

Þess má geta að ítarlega úttekt á starfsemi nefnda ríkisins á árunum 2001-2003 er að finna í svari forsætisráðherra 21. maí síðastliðinn við fyrirspurn Jóhönnu Sigurðardóttur um málið. Þar er meðal annars að finna sundurliðaðan fjölda fastamanna í nefndum einstakra ráðuneyta umrætt tímabil.

Hvernig skyldu laun nefndarmanna nú vera ákveðin?
Jú, viti menn, sérstök nefnd – sem kallast þóknananefnd sér um að ákvarða launin! Raunar er stundum kveðið á um að ráðherra ákveði laun nefndarmanna en almenna reglan er þá sú að hann leiti ráða hjá þóknananefnd varðandi fjárhæðirnar.
Ef nefndarmenn eru hins vegar jafnframt embættismenn ríkisins er það ýmist kjaradómur eða kjaranefnd sem ákvarðar hvort greitt sé sérstaklega fyrir nefndarstörfin, og þá hversu há upphæðin skuli vera.

Á bls. 41 til 75 í skýrslunni má sjá upptalningu á öllum þeim nefndum, ráðum og stjórnum sem störfuðu á árinu 2000. Rétt er að árétta að skýrslan tekur einungis til nefnda, ráða og stjórna á vegum ríkisins en ekki nefnda á vegum sveitarfélaga.

Bruðl?
Fram kemur í skýrslu Ríkisendurskoðunar að 18% nefndanna störfuðu ekkert á árinu 2000 og skiluðu engum árangri! Einnig voru dæmi um að verkefnin væru falin öðrum án þess að búið væri að leggja nefndina niður.
Í skýrslunni lætur Ríkisendurskoðun í ljós efasemdir um nauðsyn þess að starfrækja í öllum tilfellum stjórnir stofnana – oft geti forstöðumenn séð um að stjórna þeim, undir eftirliti ráðherra. Einnig átelur Ríkisendurskoðun í skýrslunni að oft er nefndum ekki markaður ákveðinn tímarammi.

Ég tel ljóst að það er margt sem betur má fara í opinberum rekstri þegar nefndir eru annars vegar. Auka þarf skilvirkni þeirra nefnda sem eru starfandi og leita leiða til að draga úr fjölda þeirra og umfangi. Mikilvægur liður í því er að upplýsingar um greiðslur til nefndarmanna séu aðgengilegar. Það er því von mín að Alþingi beri gæfu til að samþykkja umrætt frumvarp.

Þorsteinn Magnússon