Mánudagspósturinn 27. júní 2005

Nú nýverið lauk árlegri ráðstefnu Alþjóðahvalveiðiráðsins í Seoul í Suður-Kóreu og verður að viðurkennast að niðurstöður hennar hafi verið ákveðin vonbrigði þar sem ekki tókst að ná samkomulagi um hvalveiðar í atvinnuskyni eins og margir höfðu vonazt eftir. Var talið að mögulegt yrði að slíkt samkomulag næðist eftir að Danir lýstu yfir stuðningi við það en sú varð þó ekki raunin þegar á reyndi. Var haft eftir íslenzku sendinefndinni að ráðstefnunni lokinni að ólíklegt væri að hvalveiðar yrðu leyfðar af ráðinu í nánustu framtíð.

Alþjóðahvalveiðiráðið er reyndar löngu orðið að óttalegum brandara. Ráðið var upphaflega sett á laggirnar til að stuðla að skynsamlegri stjórnun hvalveiða en hefur í seinni tíð orðið að eins konar hvalfriðunartæki sem er alfarið mótfallið hvalveiðum eins og þær leggja sig. Aðild að ráðinu eiga fjölmörg ríki sem hafa ekki nokkra einustu hagsmuni af hvalveiðum og liggja sum þeirra ekki einu sinni að sjó eins og t.a.m. Austurríki, Sviss og Tékkland svo dæmi séu tekin. Er ekki að furða að komið hafi beinlínis fram tillögur um að ráðið verði endurskírt Aþjóðahvalverndunarráðið og að stofnað verði nýtt Alþjóðahvalveiðiráð sem raunverulega hafi það að markmiði sínu að stuðla að skynsamlegri nýtingu hvalastofna.

Eins og kunnugt er höfum við Íslendinga stundað vísindaveiðar á hval hér við land undanfarin ár. Kölluðu þær veiðar í fyrstu á mikil mótmæli erlendis frá og þá ekki sízt frá ýmsum erlendum náttúruverndarsamtökum s.s. Grænfriðungum. Skoðanakannanir hafa þó sýnt að mikill meirihluti Íslendinga sé hlynntur veiðunum. Áróðurinn gegn þeim var einkum á þá leið að þær myndu leggja íslenzkan ferðamannaiðnað meira eða minna í rúst og skaða ímynd Íslands erlendis. Ferðamannastraumurinn til landsins myndi dragast verulega saman sem aftur myndi m.a. þýða mikinn fjárhagslegan skaða fyrir þjóðarbúið.

Þetta gekk þó ekki eftir og hefur ekkert lát orðið í aukningu á komum ferðamanna til Íslands þó við hæfum vísindaveiðar á hval. Það er því kannski ekki að furða að lítið hafi heyrzt í andstæðingum veiðanna um langt skeið. Ein rökin gegn veiðunum eru að engir markaðir séu fyrir hvalkjöt í heiminum. Það er kannski ýmislegt til í því eins og staðan er í dag enda engin furða þegar algert hvalveiðibann hefur verið í gildi í heiminum í að verða tvo áratugi. Talsverða markaðssetningu þarf venjulega til þegar verið er að kynna nýja framleiðslu og væntanlega eru hvalaafurðir engin undantekning í þeim efnum.

Samkvæmt mati vísindanefndar Norður-Atlantshafssjávarspendýraráðsins eru hrefnu- og langreyðarstofnar við Ísland nú nálægt því eða búnar að ná þeirri stofnstærð sem þeir voru í áður en skipulegar veiðar hófust hér við land fyrir tæpri öld síðan. Telur nefndin að óhætt sé að veiða 200 hrefnur og 150 langreyðar við Ísland án þess að þessir hvalastofnar beri af því skaða. Er það mat nefndarinnar að Mið-Atlantshafshrefnustofninn við Ísland telji nú um 44 þúsund dýr og að í svonefndum Austur-Grænlands-Íslands langreyðarstofni séu um 25 þúsund dýr.

Rökin gegn hvalveiðum á tegundum sem ekki eru í útrýmingarhættu, s.s. hrefnu, eru nær undantekningalaust tilfinningarök. Málflutningurinn gengur þá yfirleitt út á að ekki megi veiða hvali yfir höfuð á þeim forsendum að allir hvalir séu í útrýmingarhættu sem er alrangt. Einnig er því t.a.m. haldið fram að hvalir séu svo gáfaðar skepnur og því megi ekki veiða þá. Viða er það hreinlega orðið að lífstíl hjá ákveðnum einstaklingum, ásamt ýmsu öðru hliðstæðu, að berjast gegn hvalveiðum og í ófáum tilfellum hefur umrætt fólk klárlega litla hugmynd um staðreyndir málsins. Trúir því t.a.m. virkilega að allir hvalir séu í útrýmingarhættu enda hafa ýmis náttúruverndarsamtök beinlínis alið á slíkri fáfræði og vitleysu.

Grænfriðungar eru kannski þau samtök sem einna mest áberandi hafa verið í andstöðunni við hvalveiðar í heiminum. Það er nú ekki eyðandi mörgum orðum í þau samtök en ég vil samt koma aðeins inn á málflutning þeirra. Nýverið var skip á þeirra vegum statt í Reykjavíkurhöfn og af því tilefni var rætt við talsmann þeirra í Morgunblaðinu þann 21. júní sl. Þar sagði hann m.a. að Grænfriðungar væru á móti hvalveiðum vegna þess að þeir óttuðust að frekari veiðar á hval myndu þýða að finna yrði markaði fyrir afurðirnar. Ef þeir markaðir fyndust myndi það þýða enn meiri sókn í hvalveiðar sem skila myndi sér í þrýstingi á að auka veiðikvóta. Þetta myndi á endanum þýða ofveiði og hrun hvalastofna. Hér er auðvitað verið að mála skrattann all hressilega á vegginn en það sem kannski athyglisverðast er við þessi “rök” er að með þeim mætti t.a.m. alveg eins tala fyrir því að hætt yrði að veiða þorsk eða nánast hvaða aðra sjávarafurð.

Talsmaðurinn var þá spurður að því hvort Grænfriðungar væru mótfallnir hvalveiðum ef tryggt yrði að þær leiddu ekki til ofveiði eða hruns hvaðastofna. Svarið stóð ekki á sér, talsmaðurinn sagði það engu skipta fyrir afstöðu Grænfriðunga. Þeir væru eftir sem áður algerlega á móti hvalveiðum, hvort sem það kynni að leiða til ofveiði og hruns eða ekki. Auðvitað er þessi málflutningur tóm vitleysa en á sama tíma lýsandi fyrir málflutning margra þeirra sem mótfallnir eru hvalveiðum. Það má eiginlega segja að þessir aðilar séu einfaldlega á móti hvalveiðum „aþþþíbara“. Það er auðvitað ekki hægt að ræða málefnalega við slíkt fólk.

Eins og staðan er í dag eru Norðmenn eina þjóðin í heiminum sem stundar hvalveiðar í atvinnuskyni, en við Íslendingar ásamt Japönum stundum vísindaveiðar á hvölum. Þrátt fyrir spár um annað af hálfu andstæðinga hvalveiða hafa veiðar Norðmanna ekki haft í för með sér neinar slæmar afleiðingar fyrir þá s.s. viðskiptabönn eða aðrar alþjóðlegar refsiaðgerðir. Lítil sem engin hætta verður því að teljast á því að sú yrði raunin í tilfelli okkar Íslendinga ef við tækjum þá ákvörðun að hefja hvalveiðar í atvinnuskyni eins og frændur okkar Norðmenn að loknum þeim vísindaveiðum sem nú standa yfir, hvað sem hinu svokallaða Alþjóðahvalveiðiráði kann að finnast um það.

Hjörtur J. Guðmundsson
hjorturg(a)hi.is