Tímaskekkja í útvarpslögum

Tungumálið er eitt af því sem sameinar okkur sem þjóð. Það er órjúfanlegur hluti af sögu okkar og menningu. Því er eðlilegt að menn leitist við að standa vörð um það. Slíkir tilburðir geta þó gengið allt of langt eins og nýleg dæmi sýna.

Síðastliðinn fimmtudag komst útvarpsréttarnefnd að þeirri niðurstöðu að útsendingar Skjás Eins á knattspyrnuleikjum í ensku úrvalsdeildinni með enskri lýsingu, brytu í bága við 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga.
Þar segir:

,,Efni á erlendu máli, sem sýnt er á sjónvarpsstöð, skal jafnan fylgja íslenskt tal eða texti á íslensku eftir því sem við á hverju sinni. Það á þó ekki við þegar fluttir eru erlendir söngtextar eða þegar dreift er viðstöðulaust um gervitungl og móttökustöð fréttum eða fréttatengdu efni sem sýnir að verulegu leyti atburði sem gerast í sömu andrá. Við þær aðstæður skal sjónvarpsstöð, eftir því sem kostur er, láta fylgja endursögn eða kynningu á íslensku á þeim atburðum sem orðið hafa. Skal lögð áhersla á að allt tal og texti sé á lýtalausu íslensku máli.”

Niðurstöðu nefndarinnar má telja eðlilega miðað við það hvernig löggjöfinni er háttað, þó vissulega megi deila um hvort flokka eigi útsendingar frá knattspyrnuleikjum sem fréttatengt efni. Í úrskurði sínum leggur nefndin áherslu á þann tilgang útvarpslaganna ,,að vernda og efla íslenska tungu” og beri að hafa hliðsjón af honum við skýringu á 1. mgr. 8. gr. laganna.
Ekki skal efast um að sá tilgangur býr að baki umræddri lagagrein.

Ekki fæ ég betur séð en að í umræddu lagaákvæði gæti forræðishyggju sem erfitt er að réttlæta. Vandséð er að umræddar útsendingar séu á nokkurn hátt skaðlegar íslenskri tungu, eða grafi undan þeirri viðleitni manna ,,að vernda hana og efla.” Ekki veit ég til að það hafi verið talið skaðlegt móðurmálskunnáttu manna að læra önnur tungumál. Hér hlýtur að vera um tvískinnung að ræða því mikil áhersla er jú lögð á tungumálakennslu í starfi grunnskóla og framhaldsskóla. Ekki þekki ég dæmi þess að það nám hafi grafið undan íslenskukunnáttu fólks. Mannsheilinn er nefnilega þeim kostum búinn að geta tileinkað sér margt án þess að það bitni hvað á öðru!

Sjálfur hef ég lengi haft gaman að enskri knattspyrnu. Sem unglingur hlustaði ég gjarnan á útsendingar BBC þegar uppáhaldsliðið mitt var að keppa. Ég efast stórlega um að það hafi skaðað íslenskukunnáttu mína. Sé henni ábótavant eru aðrar ástæður fyrir því!
Í seinni tíð hefur komið fyrir að ég horfi á liðið mitt í endurvarpaðri útsendingu úr hollensku sjónvarpi, með hollenskum þulum. Merkilegt nokk – þá er ég ekki enn farinn að rugla hollenskunni og íslenskunni saman! Hvort það er af því að ég sé svo tregur og seinn að tileinka mér hollenskuna skal ósagt látið!

Vert er að hafa í huga að verulegur hluti afþreyingarefnis í íslensku sjónvarpi er á enskri tungu. Í langflestum tilvikum er efnið birt með íslenskum texta. En einnig er aðgengi að erlendum sjónvarpstöðvum mun greiðara en var fyrir nokkrum árum að ekki sé talað um aðgengi að efni á hinum ýmsu tungumálum á netinu. Því tel ég að þær greinar útvarpslaga sem ganga svo langt sem að framan er rakið séu í besta falli tímaskekkja en hallast raunar fremur að því að þeirra hafi aldrei verið þörf. Meðan eftirspurn er eftir efni með íslenskum texta eða knattspyrnuleikjum með íslenskum lýsendum eru líkur fyrir því að slíkt verði í boði.

Ég tel rétt að breyta útvarpslögum í þá veru að heimildir til útsendinga á erlendum tungumálum verði rýmkaðar. Yfirvöld menntamála ættu að taka því fagnandi að fá aðstoð við enskukennslu í formi lýsinga á knattspyrnuleikjum. Var ekki einhvern tímann sagt að maður lærði tungumál best þegar um væri að ræða efni sem vekur áhuga manns? Hér er um að ræða íþyngjandi reglur sem ekki eru bara óþarfar heldur beinlínis til óþurftar.

Nú hafa 15 þingmenn lagt fram á Alþingi frumvarp til breytinga á umræddum lögum í þá veru að heimilt verði að senda út íþróttaviðburði með erlendum lýsingum.
Ég skora á Alþingi að samþykkja frumvarpið fljótt og vel.

Þorsteinn Magnússon